Từ đầu năm 2025, nhiều gia đình vẫn duy trì mức chi tiêu ổn định, ưu tiên các mặt hàng thiết yếu nhưng thông minh hơn trong cách mua sắm.

Chị Lê Thu Hà (quận Hoàng Mai, Hà Nội) thay đổi cách quản lý chi tiêu của gia đình. Những món đồ điện gia dụng hay quần áo mới cho con không còn được mua theo thói quen, mà phải nằm trong danh sách ưu tiên thực sự.

“Giá thực phẩm, điện nước đều tăng, nên phần lớn ngân sách dồn cho ăn uống và học hành. Chiếc máy hút bụi định mua từ đầu năm vẫn chưa dám lấy”, chị Hà chia sẻ.

Cũng tìm cách tối ưu ngân sách, anh Nguyễn Văn Khánh, chủ cửa hàng tạp hóa ở Hà Nội lại ưu tiên mua thực phẩm thiết yếu vào những đợt khuyến mãi lớn. Tháng trước, khi cần nhập thêm thịt bò và cá hồi cho gia đình và cửa hàng, anh đợi tới chương trình giảm giá cuối tuần mới mua, tiết kiệm được gần 500.000 đồng so với giá thường.

“Chỉ cần chịu khó theo dõi và chờ đúng thời điểm, chi phí ăn uống mỗi tháng có thể giảm đáng kể mà vẫn đảm bảo bữa cơm đủ dinh dưỡng”, anh Khánh chia sẻ.

Xu hướng người tiêu dùng ưu tiên thực phẩm tươi và hàng thiết yếu này cũng được phản ánh rõ trong kết quả kinh doanh của hệ thống WinMart, WinMart+, WiN. Nối tiếp 7 tháng đầu năm, doanh thu thuần của WinCommerce đạt 21.400 tỷ đồng, tăng 14,8% so với cùng kỳ 2024.

Thực phẩm tươi sống, đồ uống là các ngành hàng ghi nhận sức mua lớn. Đơn cử, trong 7 tháng đầu năm, tại các cửa hàng WinMart+, WiN, nhóm thịt và thủy sản ghi nhận doanh số tăng trưởng 15 – 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh đó, rau, củ, trái cây cũng ghi nhận mức tăng trưởng 12,78% trong 7 tháng đầu năm, cho thấy nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm tươi sạch, đảm bảo chất lượng đang ngày càng gia tăng.

Bức tranh tiêu dùng chung trên cả nước cũng cho thấy gam màu tương tự. Theo Cục Thống kê, trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước đạt 3.993,4 nghìn tỷ đồng, tăng 9,3% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2024 tăng 8,9%), nếu loại trừ yếu tố giá tăng 7,1% (cùng kỳ năm 2024 tăng 6,2%).

Đà tăng trưởng này là cơ sở quan trọng để Chính phủ kỳ vọng đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế (GDP) năm 2025 ở mức 8,3 – 8,5%. Trong Công điện số 133 ngày 12/8 về việc đẩy mạnh thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã yêu cầu các bộ, ngành và địa phương đẩy mạnh phát triển dịch vụ, du lịch, khai thác hiệu quả thị trường trong nước, phấn đấu đưa tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả năm lên khoảng 12%.

Người tiêu dùng thận trọng hơn khi mua sắm

Dù được xem yếu tố then chốt cho nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh bất ổn toàn cầu đang ảnh hưởng đến xuất khẩu và đầu tư, nhưng TS. Nguyễn Châu Trinh, Giảng viên Kinh tế, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng mức tăng trưởng này không đồng đều.

Trao đổi với chúng tôi, ông cho biết, người Việt có vẻ thận trọng hơn khi mua sắm hàng tiêu dùng lâu bền (có thể do áp lực chi phí sinh hoạt), ngay cả khi chi tiêu cho giải trí và du lịch phục hồi mạnh mẽ.

“Việc tăng tiêu dùng nội địa khoảng 12% để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 sẽ là một thách thức”, ông Trinh nêu rõ.

Một trong những rào cản hiện nay là thay đổi gần đây trong chính sách thuế đối với hộ kinh doanh, từ hình thức thuế khoán sang hệ thống kê khai. Mặc dù thay đổi này nhằm tăng tính công bằng và minh bạch, nhưng nó cũng làm gia tăng các yêu cầu tuân thủ như hóa đơn điện tử và báo cáo thuế định kỳ.

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ (vốn là trụ cột của ngành bán lẻ và dịch vụ) đang phải đối mặt với gánh nặng hành chính và tài chính lớn hơn, khiến họ có thể bị giảm thu nhập khả dụng và kém sẵn sàng đầu tư cho tăng trưởng.

Yếu tố thứ hai là sự bất ổn trong điều kiện kinh tế vĩ mô ở thời điểm hiện tại. Môi trường bên ngoài đang làm tăng áp lực trong nước. Mặc dù xuất khẩu tăng trưởng gần 14,8% trong bảy tháng đầu năm 2025, nền kinh tế mở của Việt Nam vẫn dễ bị tổn thương trước căng thẳng thương mại toàn cầu, đặc biệt là do các chính sách của Mỹ.

“Sự bất định về thuế quan từ thị trường xuất khẩu lớn này có thể ảnh hưởng đến sản lượng sản xuất, kìm hãm tăng trưởng tiền lương và làm suy giảm tâm lý tiêu dùng”, ông Trinh nêu rõ.

Ngoài ra, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một động lực khác kích thích tạo việc làm, thu nhập và tiêu dùng nội địa  cũng có thể suy yếu do điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt và bất định trong chính sách. Bất kỳ sự suy giảm nào đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập hộ gia đình và sức mua.

Thêm vào đó, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu cho sản xuất; nếu nhu cầu tiêu dùng tăng thì có thể thúc đẩy nhập khẩu thay vì sản xuất trong nước, làm suy yếu tác động tích cực từ chi tiêu tăng trong cơ cấu GDP.

Lạm phát và chính sách tín dụng cũng sẽ ảnh hưởng đến kết quả tăng trưởng. Mặc dù giá cả hiện vẫn trong tầm kiểm soát, chi phí sinh hoạt cao hơn (do thuế mới) và điều kiện cho vay thận trọng có thể khiến các hộ gia đình tập trung vào hàng hóa thiết yếu thay vì các khoản chi tiêu tùy ý. Mức nợ hộ gia đình tăng do vay tiêu dùng cũng có thể kìm hãm chi tiêu nếu áp lực trả nợ gia tăng.

Cần có đề án riêng về kích cầu tiêu dùng nội địa 

Để đẩy mức tăng trưởng tiêu dùng từ 9 - 10% lên 12%, TS. Nguyễn Châu Trinh cho rằng cần có các biện pháp cụ thể, bao gồm giảm gánh nặng tuân thủ cho các hộ kinh doanh nhỏ trong giai đoạn chuyển đổi thuế, hỗ trợ chuỗi cung ứng nội địa để giảm thất thoát do nhập khẩu, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô để giữ vững niềm tin của người tiêu dùng.

“Nếu không có những bước đi như vậy, đà tăng hiện tại có thể không đủ để đạt được mục tiêu GDP đầy tham vọng”, ông Trinh nhìn nhận.

Trong khi đó, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV đề xuất Chính phủ cần có một đề án riêng về kích cầu tiêu dùng nội địa. Trước mắt, có thể triển khai một số biện pháp cụ thể như đẩy nhanh thanh toán các khoản trợ cấp cho cán bộ nghỉ hưu sớm hoặc chuyển công tác, thúc đẩy hoạt động du lịch trong và ngoài nước. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích người dân ưu tiên sử dụng hàng hóa trong nước.

“Những biện pháp này không chỉ giúp cải thiện tổng cầu mà còn hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp vượt qua giai đoạn xuất khẩu khó khăn”, ông Lực nêu rõ.

Còn theo PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng, giảng viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3–8,5% trong năm 2025 và duy trì mức trên 10% liên tục trong 6–7 năm tới thì tổng cầu phải được mở rộng. Trong đó, tiêu dùng trong nước cần tăng trưởng khoảng 12–14%. Nếu mức tăng chỉ dưới 10%, sẽ rất khó đạt được mục tiêu tăng trưởng.

“Với mức tăng tiêu dùng chỉ khoảng 9% như hiện nay là chưa đủ để tạo sức cầu mạnh trong nước, từ đó chưa thể tạo ra đột phá về tăng trưởng GDP”, ông Lạng nêu rõ.

Về giải pháp, ông đề xuất đồng thời nhiều hướng, gồm nâng cao thu nhập qua điều chỉnh chính sách tiền lương, thưởng và hỗ trợ nhóm yếu thế; phát triển tín dụng tiêu dùng để hộ gia đình có thêm điều kiện chi tiêu; triển khai chương trình khuyến mại quốc gia, đưa hàng hóa đến các khu vực khan hiếm nguồn cung; kêu gọi ưu tiên dùng hàng Việt, từ phân khúc phổ thông đến cao cấp.

Bên cạnh đó, cần phối hợp đồng bộ chính sách tiền tệ, tài khóa, lãi suất và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp nhằm tăng chi tiêu, cải thiện phúc lợi cho người lao động và kích thích tiêu dùng.

“Chỉ khi tiêu dùng nội địa tăng mạnh hơn, nền kinh tế mới có thể đạt mục tiêu tăng trưởng và xây dựng nền tảng bền vững cho dài hạn”, ông Lạng khẳng định.