‏‏Vẫn có cơ hội lớn cho thuỷ sản Việt Nam trong nhiệm kỳ Trump 2.0‏

Gần đây, ông Trump đã tuyên bố hoãn việc áp thuế 25% đối với Mexico và Canada trong 30 ngày, trong khi vẫn áp dụng mức thuế 10% đối với Trung Quốc, khiến nước này triển khai các biện pháp trả đũa, bao gồm áp dụng thuế quan tập trung trong phạm vi hẹp và hạn chế xuất khẩu sang Mỹ.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep), Việt Nam được đánh giá nằm trong top 4 các nước có nguy cơ bị ảnh hưởng nhất trước những chính sách mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Tuy nhiên, chưa thể đoán định được liệu thủy sản Việt Nam có bị áp mức thuế mới hay khôngvà khi nào sẽ bị áp dụng, vì điều đó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Tuy nhiên, thuỷ sản Việt Nam vẫn sẽ có cơ hội gia tăng thị phần.

Phân tích tác động của chính sách thuế quan mới và bất ổn thương mại Mỹ - Trung, bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông của Vasep cho rằng, các doanh nghiệp Mỹ có thể chuyển hướng sang Việt Nam tìm đối tác cung ứng thủy sản thay thế cho nguồn cung thiếu hụt từ Trung Quốc. Ngoài ra, các doanh nghiệp Mỹ và cả các thị trường khác như Nhật Bản, Canada… cũng sẽ tìm kiếm đối tác gia công chế biến thủy sản ở Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ.

"‏Đây là cơ hội tốt cho các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên khuyến nghị các doanh nghiệp luôn đảm bảo tốt chất lượng và quy trình sản xuất, đặc biệt là vấn đề truy xuất nguồn gốc phải minh bạch. Việc tuân thủ các quy định về xuất xứ, đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và hợp tác với các cơ quan chức năng sẽ giúp đơn vị duy trì lợi thế cạnh tranh và bảo vệ được uy tín trên thị trường quốc tế", đại diện Vasep nhấn mạnh. ‏

‏Đặc biệt, các chuyên gia dự báo mặt hàng ‏‏cá tra có thể thay thế phần lớn thị phần cá rô phi của Trung Quốc vào Mỹ trong năm 2025. Vasep thống kê, hàng năm Mỹ nhập khẩu thủy sản từ Trung Quốc với trị giá từ 1,6 – 2 tỷ USD. Trong đó, tập trung nhiều vào các sản phẩm cá phile tươi/đông lạnh với giá trị từ 1-1,4 tỷ USD (chiếm khoảng 70%). Trong nhóm này, cá rô phi chiếm khối lượng và giá trị lớn nhất, tiếp đến là cá tuyết, cá hồi…‏

‏Việc Mỹ áp thuế bổ sung 10% đối với nhập khẩu từ Trung Quốc có thế khiến giá cá rô phi của Trung Quốc tiếp tục tăng, điều này có thể làm giảm nhu cầu của thị trường này. Do vậy, dự báo sẽ có nhiều cơ hội hơn cho cá tra. Trong những năm gần đây, cá tra đã liên tục giành được thị phần so với cá rô phi tại Mỹ, với tỷ lệ dự báo là 60:40 vào năm 2024. ‏

‏Đồng thời, các doanh nghiệp có thêm cơ hội ‏‏gia tăng thủy sản cao cấp‏‏ sang thị trường Trung Quốc. Theo đó, việc Mỹ áp thuế 10% với sản phẩm của Trung Quốc, có thể sẽ dẫn đến hành động trả đũa tương tự từ Trung Quốc. Do vậy, thủy sản nhập khẩu từ Mỹ vào Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng. Mỹ xuất khẩu vào Trung Quốc cá hồi, cá tuyết, cá minh thái, tôm hùm, cua huỳnh đế… đa số phục vụ cho phân khúc tiêu thụ cao cấp như nhà hàng, khách sạn.‏

‏Hai năm gần đây, nhất là năm 2024 Trung Quốc tăng mạnh nhập các mặt hàng thủy sản tươi/sống từ Việt Nam như cua, ngao, tôm hùm, ốc để phục vụ cho nhóm khách hàng cao cấp tại thị trường này. Nhu cầu từ phân khúc này được dự báo là tiếp tục tăng, trong khi nguồn cung cấp từ Mỹ bị sụt giảm.‏

‏Bối cảnh này tiếp tục có lợi cho thủy sản Việt Nam, thúc đẩy xuất khẩu thủy sản tươi sống sang thị trường này mạnh mẽ hơn trong năm 2025.‏

‏Thuế quan khiến áp lực cạnh tranh gia tăng‏

‏Ở một khía cạnh khác, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng trong những năm gần đây, Trung Quốc tăng đột phá xuất khẩu thủy sản sang các nước ASEAN một phần do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung khiến thị phần tại Mỹ giảm. Phần khác, Trung Quốc cũng tận dụng lợi thế địa lý và ưu đãi thương mại, đặc biệt là thị trường Thái Lan, Malaysia.

Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục trong thời gian tới khi mà xung đột thương mại với Mỹ gia tăng và bất ổn với Nhật Bản chưa được giải quyết.‏

Tuy nhiên, Mỹ vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể (khoảng 19 – 21%) lượng thủy sản xuất khẩu của Trung Quốc. Do vậy, ngoài việc chuyển hướng sang các thị trường khác, Trung Quốc chắc chắn sẽ phải cân đối lại thị phần cho chính thị trường nội địa. Do vậy, cá tra Việt Nam lại phải cạnh tranh với chính cá rô phi tại thị trường Trung Quốc.‏

Từ bất ổn thương mại Mỹ - Canada, việc Mỹ áp mức thuế 25% với hàng hóa Canada chắc chắn sẽ làm giảm xuất khẩu thủy sản của nước này vào Mỹ, trong khi thị trường này đang chiếm 70% xuất khẩu thuỷ sản của Canada với giá trị 3,5 – 5 tỷ USD/năm. Như vậy, một lượng lớn thủy sản sẽ chia sẻ vào các thị trường khác.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam cũng là một đối tác nhập khẩu để tiêu thụ trong nước và gia công chế biến các sản phẩm thủy sản cho Canada như cá tuyết, cua tuyết, tôm hùm và một số loại cá biển. Sau khi bị áp thuế mới từ Mỹ, Canada có thể sẽ tăng thương mại thủy sản với Việt Nam. Đây cũng là cơ hội cho doanh nghiệp, song cũng là thách thức đối với chính thị trường trong nước.

Ngoài ra, sẽ có một lượng đáng kể thủy sản sẽ phải tiêu thụ trong nước bù đắp cho sụt giảm thị phần tại Mỹ. Xu hướng này cũng phần nào làm giảm nhập khẩu của Canada từ các nước, trong đó có Việt Nam.‏

‏“Ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội để phát triển hơn là những thách thức. Để nắm bắt và bứt phá, điều quan trọng là duy trì một nguồn cung ứng nguyên liệu tốt về cả khối lượng lẫn chất lượng. Trong bối cảnh tình hình thương mại quốc tế thay đổi liên tục, các doanh nghiệp cần xây dựng các kế hoạch dự phòng để giảm thiểu nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng. Đồng thời, việc xây dựng các kênh cung ứng bền vững và linh hoạt, bao gồm việc tận dụng nguồn nguyên liệu trong nước và nhập khẩu khi cần thiết, sẽ giúp tránh tình trạng thiếu hụt nguyên liệu”, Vasep nhấn mạnh. ‏

‏Các chuyên gia nhận định cần 3- 6 tháng mới định hình rõ nét bức tranh thị trường trong bối cảnh mới. Trong thời gian chờ đợi này có thể các doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ tranh thủ thúc đẩy mạnh giao thương. Do vậy, trong một vài tháng tới, xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng mạnh. Cũng có thể dẫn tới những hệ lụy mà các doanh nghiệp cần tính tới là chi phí vận tải và logistic sẽ tăng do sự đổ dồn sang Mỹ.

Trong phân tích và dự báo ngành thuỷ sản công bố hồi đầu năm, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) dự báo, với mặt hàng cá tra, theo kịch bản cơ sở, Mỹ áp 25% thuế lên toàn bộ mặt hàng Trung Quốc vào quý II/2025 và áp thuế/gia tăng biện pháp phòng vệ lên Việt Nam trong nửa đầu năm 2026. Đối với kịch bản này, giá cá rô phi không thay đổi do hiện nay cá rô phi đã bị áp thuế nhập khẩu 25%. Vì vậy, kỳ vọng cá tra tăng 1% thị phần sản lượng nhờ chiếm 0,3% thị phần cá rô phi và 0,7% cá hồi và không phải chia sẻ nhiều thị phần với cá minh thái nội địa Mỹ khi duy trì mức giá bán cạnh tranh.

Đối với ngành tôm, mức thuế tại thị trường Mỹ không ảnh hưởng nhiều do sản lượng tôm tự nuôi tại Mỹ thấp và Trung Quốc không xuất khẩu qua Mỹ nhiều. Vì vậy, VDSC kỳ vọng thị phần sản lượng tại Mỹ tăng nhờ Indonesia và Ấn độ bị áp thuế chống bán phá giá cao và kỳ vọng hoàn thuế chống bán phá giá cho doanh nghiệp tôm như FMC. Thị trường Nhật Bản kỳ vọng tăng trưởng sản lượng nhờ duy trì mức giá bán tôm GTGT cạnh tranh so với Thái Lan.

Nhìn chung, đơn vị phân tích dự báo biên gộp các doanh nghiệp thủy sản kỳ vọng cải thiện nhờ giá đậu tương ước tính giảm 4% so với cùng kỳ, giá bán theo VND tăng nhẹ 3-5% (tỷ giá USD/VND ước tăng 3%) và nguồn cung tôm cá nguyên liệu cải thiện khi thời tiết thuận lợi, mưa không quá nhiều. Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp kỳ vọng tăng trưởng 2 chữ số.