Báo cáo lạm phát của Hoa Kỳ vào tuần trước càng củng cố khả năng Cục Dự trữ Liên bang (FED) tăng lãi suất với tốc độ nhanh. Điều đó có thể đẩy đồng USD lên cao hơn, làm tăng thêm chi phí nhập khẩu và dịch vụ nợ cho nhiều quốc gia. 

Các nhà sản xuất năng lượng chủ chốt đang hạn chế nguồn cung, gây áp lực giá, khiến hoạt động kinh tế chậm lại, đặc biệt là ở châu Âu. Dữ liệu mới từ Trung Quốc cho thấy chi tiêu của người tiêu dùng giảm mạnh, một dấu hiệu khác cho thấy tăng trưởng kinh tế đang hạ nhiệt.

Giám đốc Điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva cho biết tại cuộc họp báo hôm 13/10, khi các bộ trưởng tài chính tập trung tại Washington để tham dự các cuộc họp do IMF và Ngân hàng Thế giới tổ chức.

IMF dự báo các nền kinh tế chiếm hơn một phần ba sản lượng toàn cầu sẽ suy giảm trong năm tới, trong khi ba nền kinh tế lớn nhất thế giới - Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu và Trung Quốc - sẽ đình trệ. Nhìn chung, quỹ dự báo tăng trưởng 2,7% vào năm 2023, giảm so với mức 3,2% của năm nay.

“Tình hình còn tồi tệ hơn so với thời Covid-19,” Mohamed Maait, Bộ trưởng Tài chính Ai Cập, cho biết hôm 12/10 trong một hội thảo do Trung tâm Phát triển Toàn cầu tổ chức.

Nhiều nhà hoạch định chính sách tại các cuộc họp coi lạm phát cao của Hoa Kỳ và phản ứng của FED là mối đe dọa chính đối với triển vọng kinh tế.

Chỉ số giá tiêu dùng của Hoa Kỳ đã tăng 8,2% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số giá tiêu dùng lõi (không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng) tăng 6,6%. Đó là tốc độ nhanh nhất trong 4 thập kỷ, một dấu hiệu cho thấy áp lực giá mạnh mẽ. 

Chỉ số giá tiêu dùng lõi (core-CPI) có khả năng khiến FED tiếp tục tăng lãi suất chuẩn thêm 0,75% vào tháng tới. Báo cáo nêu rõ rủi ro các quan chức sẽ trì hoãn việc giảm tốc độ tăng lãi suất.

Việc FED tăng lãi suất nhanh chóng trong năm nay đã thu hút các nhà đầu tư vào thị trường Hoa Kỳ và đẩy giá trị của đồng USD lên. Đồng bạc xanh mạnh hơn làm tăng chi phí nhập khẩu bằng đồng USD và dịch vụ nợ cho nhiều quốc gia khác. Nó cũng gây áp lực lên các ngân hàng trung ương khác trong việc tăng lãi suất để bảo vệ đồng tiền của họ, có thể làm chậm tốc độ tăng trưởng hơn nữa.

“Tất cả chúng tôi đều muốn biết phản ứng của FED trong những tháng tới vì sức mạnh của đồng USD gây áp lực lên đồng tiền của chúng tôi”, Barnabás Virág, Phó thống đốc ngân hàng trung ương Hungary, cho biết.

Nền kinh tế Mỹ đã có dấu hiệu phục hồi trong năm nay. Thị trường lao động đang hạ nhiệt nhưng vẫn lành mạnh. Chi tiêu bán lẻ của Hoa Kỳ tháng 9 không thay đổi so với tháng 8 và tăng 8,2% so với cùng kỳ năm trước, Bộ Thương mại cho biết. 

IMF dự báo nền kinh tế Mỹ sẽ tăng trưởng 1% trong năm tới, giảm so với mức 1,6% trong năm nay. Các nhà kinh tế được The Wall Street Journal thăm dò ý kiến ​​cho rằng xác suất xảy ra suy thoái của Hoa Kỳ trong 12 tháng tới là 63%, tăng từ tỷ lệ 49% trong cuộc khảo sát hồi tháng 7.

Trong một cuộc phỏng vấn, Sri Mulyani Indrawati, Bộ trưởng Tài chính Indonesia, cho biết động lực của nền kinh tế Hoa Kỳ khiến các nước khác lo ngại vì nó khiến FED có khả năng tăng lãi suất nhiều hơn.

Bà Sri Mulyani nói, một nền kinh tế toàn cầu đang suy yếu, lãi suất cao và đồng USD mạnh “thực sự có thể gây tổn hại cho tất cả các quốc gia trên thế giới. Bà nói: “Rất có thể xảy ra một cuộc suy thoái toàn cầu”.

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine đè nặng lên nền kinh tế thế giới. IMF cho biết nó đã cản trở xuất khẩu thực phẩm và phân bón rất quan trọng của các nước, gây nguy hiểm cho 345 triệu người. Nga đã cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho châu Âu, khiến các nhà sản xuất ở đó lao đao và đẩy nhiều nền kinh tế ở đó đến bờ vực suy thoái.

“Châu Âu phải đối mặt với những căng thẳng đặc biệt nghiêm trọng vì những gì đang xảy ra với giá năng lượng ở đó,” Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết trong một cuộc họp báo hôm 14/10. Nhiều nước thị trường mới nổi “phải đối mặt với một loạt các vấn đề nghiêm trọng,” bà nói thêm.

Trong khi đó, Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và các đồng minh do Nga dẫn đầu gần đây đã thông báo về một đợt cắt giảm sản lượng lớn, làm tăng giá dầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế cảnh báo hôm thứ 13/10 rằng quyết định này có thể là một mốc thời gian cho nền kinh tế toàn cầu bước vào thời kỳ suy thoái.

Không có định nghĩa chính thức về suy thoái toàn cầu, nhưng nhiều nhà kinh tế cho rằng một yếu tố cần thiết là tăng trưởng kinh tế giảm xuống dưới mức tăng dân số, hay khoảng 1,1%. Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng toàn cầu là 1,9% trong năm tới.

David Malpass, Chủ tịch Nhóm Ngân hàng Thế giới, cho biết: “Điều đó rất gần với suy thoái kinh tế thế giới một cách nguy hiểm.

Một rủi ro khác đối với nền kinh tế toàn cầu là nguy cơ lãi suất tăng nhanh sẽ gây ra rối loạn hệ thống tài chính, IMF cảnh báo trong một báo cáo tuần trước.

Một kế hoạch cắt giảm thuế của Anh nhằm mục đích kích thích tăng trưởng đã gây ra một đợt bán tháo trái phiếu lớn vào tháng trước, buộc Ngân hàng Trung ương Anh phải tham gia ổn định hệ thống tài chính. Chính phủ Anh đã đảo ngược các phần quan trọng của kế hoạch hôm 14/10, một phần do phản ứng của thị trường.

Các nhà hoạch định chính sách kinh tế trên toàn thế giới đang theo dõi những căng thẳng trên thị trường tài chính trong khi trong lịch sử, lãi suất leo thang có thể gây ra các mối đe dọa đối với sự ổn định tài chính. 

“Điều tôi lưu tâm là chúng ta đang đối phó với một nền kinh tế đang đứng trước một cú sốc bất thường,” Chủ tịch FED ở thành phố Kansas, Esther George, cho biết trong một hội thảo trên web do S&P Global Ratings tổ chức.

Bà nói: “Tăng lãi suất quá nhanh có thể phá vỡ thị trường tài chính và nền kinh tế theo cách mà cuối cùng có thể tự đánh mất mình”.

John Waldron, chủ tịch của Goldman Sachs, phát biểu tại hội nghị IIF, sự không chắc chắn dai dẳng trong triển vọng kinh tế và tài chính có thể sớm bắt đầu đè nặng lên cách các doanh nghiệp đưa ra quyết định tuyển dụng. Ông cho biết các công ty có thể cân nhắc hạn chế tuyển dụng và có thể sa thải nhân viên nếu cần.

Tại Trung Quốc, các chính sách phòng dịch Covid-19 nghiêm ngặt đã kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước này, đặc biệt là trong quý II/2022. Lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc đang chậm lại nhanh chóng. Sự sụt giảm của Trung Quốc dự kiến ​​sẽ tăng thêm trục trặc trong chuỗi cung ứng toàn cầu và hạn chế thương mại toàn cầu.

Tất cả các rủi ro đối với tăng trưởng có thể gây đau đớn đặc biệt cho các nước có thu nhập trung bình và thấp. Theo IMF, khoảng 60% các quốc gia nghèo nhất trên thế giới đang ở trong hoặc có nguy cơ căng thẳng về nợ nần, không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính của mình. Đồng thowfiw, nhiều quốc gia đang phải vật lộn với chi phí cao hơn của thực phẩm và năng lượng nhập khẩu.

José de Lima Massano, thống đốc Ngân hàng Quốc gia Angola, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Cảm giác mà người ta nhận được từ các cuộc họp là sự không chắc chắn thường trực, rất khó để nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm”.