Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra các thiếu sót, vi phạm khi kiểm tra chất lượng một số hồ sơ cấp tín dụng tại nhiều ngân hàng, trong đó có Sacombank.

Các vấn đề được phát hiện trong quy trình cấp tín dụng, chuyển nhóm nợ chưa đúng thời điểm, giải ngân khi dự án chưa đầy đủ pháp lý, số liệu báo cáo tài chính sai lệch, không kiểm soát được việc dùng vốn…

Đáng lưu ý, cơ quan thanh tra phát hiện có việc tập trung tín dụng cho 1 khách hàng, 1 dự án thông qua cho vay các khách hàng độc lập để tránh vi phạm quy định của Luật các tổ chức tín dụng.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ đã kiểm tra hồ sơ cấp tín dụng 16 khách hàng của Sacombank với tổng dư nợ đến tháng 8-2018 là 15.218 tỷ đồng.

Trong đó, Sacombank đã cho vay với 9 khách hàng gồm Công ty CP Him Lam Thủ Đô, Công ty CP đầu tư Hồng Bàng, Công ty CP ĐTXD Bảo Lộc, Công ty CP đầu tư TMDV Nam Thắng, Công ty CP TMXD Công Phúc, Công ty CP hạ tầng Bảo Tín, Công ty CP ĐTXD Việt Phú Mỹ, Công ty CP QLĐTXD Việt Hà, Công ty CP XDTMDVDL Hiệp với dư nợ tính đến cuối tháng 8-2018 là 9.262 tỷ đồng - chiếm 48,52% vốn tự có của Sacombank.

Theo cơ quan thanh tra, mục đích vay của 9 khách hàng nêu trên để nhận chuyển nhượng và đầu tư cùng 1 dự án.

Các khách hàng này không có mối quan hệ liên quan theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng, không trực tiếp thực hiện dự án mà vay để chuyển bên thứ 3 thông qua hình thức ký hợp đồng nguyên tắc chuyển nhượng các phân khu thuộc dự án.

Trong khi đó, việc thẩm định năng lực tài chính để thực hiện dự án chỉ dừng lại ở 9 khách hàng vay vốn, không thẩm định với đơn vị thực hiện dự án, tiềm ẩn rủi ro. Đến thời điểm thanh tra, dự án đang gặp nhiều khó khăn về pháp lý đất đai.

Nhiều thiếu sót, vi phạm đã được cơ quan thanh tra chỉ ra như: "Một số khách hàng cung cấp số liệu sai lệch giữa số liệu gửi Sacombank và cơ quan thuế. Sacombank cũng chưa kiểm soát chặt chẽ việc một số khách hàng cùng vay vốn tại ngân hàng này và ngân hàng khác để giải ngân cho hợp đồng chuyển nhượng phân khu thuộc dự án khu đô thị Sài Gòn Bình An của Công ty SDI", thông báo kết luận nêu rõ.

Rủi ro về tài sản đảm bảo dùng thế chấp chung cho khoản vay của 9 khách hàng là toàn bộ các quyền tài sản/lợi ích từ dự án khu đô thị Sài Gòn Bình An trong điều kiện dự án chưa có đầy đủ các hồ sơ pháp lý về quyền sở hữu dự án.

Sacombank cũng thiếu sót trong thẩm định điều kiện cho vay vốn, như phương án vay vốn không đảm bảo khả thi với Công ty TNHH Đầu tư và phát triển bất động sản Office 85; Công ty cổ phần Đầu tư Long Biên, Công ty cổ phần Đồng Tâm. Khả năng tài chính để trả nợ của một số khách hàng, như Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển Bất động sản Dấu ấn Sài Gòn, Công ty TNHH Vina Alliance, Công ty TNHH Bất động sản Trí Đức, chưa được đảm bảo.

Sacombank cũng cho khách hàng là Công ty TNHH Bất động sản Trí Đức vay vốn để mua 62% phần vốn góp và thế chấp bằng chính phần vốn góp của doanh nghiệp này trong 3 năm. Bản chất việc cấp tín dụng này tương tự việc cấp tín dụng để đầu tư, kinh doanh cổ phiếu.

Trước đó, tại ĐHĐCĐ thường niên, Chủ tịch HĐQT Dương Công Minh cho biết Sacombank đã trình phương án lên NHNN và phấn đấu trong quý IV sẽ đấu giá thành công. Trường hợp xử lý xong trong năm nay thì năm 2024 chắc chắn cổ đông sẽ được chia cổ tức.

Loạt ngân hàng thương mại cũng gặp nhiều thiếu sót

Còn với Techcombank, kết luận Thanh tra Chính phủ chỉ ra, ngân hàng này cho 19 khách hàng vay 34.199 tỷ đồng tính đến 31/8/2018, chiếm 20% tổng dư nợ cho vay.

Nhà băng này cho vay, mua trái phiếu doanh nghiệp với 7 khách hàng, dư nợ hơn gần 20.100 tỷ đồng. Số doanh nghiệp này gồm Công ty cổ phần Đại Thành Invest Hà Nội, Công ty cổ phần Hà Thành Invest Hà Nội, Công ty Trường An Invest Hà Nội, Công ty Việt Hùng Invest Hà Nội và Công ty cổ phần Hùng Thịnh Invest Hà Nội, Công ty TNHH KDI-1 và mua lại khoản đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của Công ty cổ phần phát triển Bất động sản DPV từ VietinBank.

Doanh nghiệp này góp vốn vào các công ty con để mua lại phần vốn góp của các cổ đông công ty sở hữu dự án thuộc dự án Vinhomes Ba Son - Golden River. Bản chất đây là vay vốn thành lập doanh nghiệp để mua lại một phần dự án này, thông qua hình thức mua lại phần vốn góp của doanh nghiệp dự án. Kiểm tra hồ sơ, Thanh tra Chính phủ cho biết, Techcombank thẩm định, phê duyệt cho vay trên cơ sở thông tin, số liệu phương án vay vốn không phù hợp, thẩm định chưa đầy đủ, thiếu cơ sở và chưa chính xác.

Ngân hàng giải ngân khi chưa hoàn tất điều kiện chuyển nhượng và khi thỏa thuận nguyên tắc đã hết hiệu lực. Techcombank không kiểm soát được việc các bên không thực hiện đúng thỏa thuận nguyên tắc đã ký. Dự án chưa xây dựng, giấy phép xây dựng hết hạn, tiến độ dự án không đảm bảo nhưng ngân hàng chưa đánh giá lại phương án vay vốn, hiệu quả đầu tư và khả năng thu hồi nợ.

Đối với BacABank, cơ quan thanh tra phát hiện nhà băng này cho loạt công ty vay khi chưa đáp ứng điều kiện, như Công ty cổ phần Chuỗi thực phẩm TH, Công ty Thực phẩm sữa TH, Công ty Sữa TH, Công ty Phát triển nguyên liệu vùng đông bắc Nghệ An, Công ty Dược liệu TH.

Ngân hàng này thẩm định, phê duyệt cho vay khi khách hàng chưa đáp ứng điều kiện về khả năng tài chính để trả nợ và phương án dùng vốn khả thi; không có tài sản đảm bảo trong khi tài chính khách hàng khó khăn; chậm trả nợ lãi nhưng không chuyển nợ quá hạn. BacABank cho vay khi khách hàng không đủ khả năng trả nợ, xác định kỳ hạn trả nợ không phù hợp, giải ngân dù dự án chưa đầy đủ hồ sơ pháp lý.

Đối với VietABank, tổng dư nợ của ngân hàng tới 31/8/2018 là 6.510 tỷ đồng, chiếm 17,28% tổng dư nợ cho vay. Giống các ngân hàng trên, nhà băng này cũng thẩm định, phê duyệt cho vay khi dự án chưa đủ hồ sơ pháp lý, chủ đầu tư không đủ điều kiện thực hiện dự án. Việc thẩm định, xác định doanh thu, chi phí thực hiện dự án đầu tư không chính xác, với Công ty cổ phần Đầu tư phát triển Hưng Thịnh Việt Nam và Công ty cổ phần Đầu tư PHD.

VietABank cũng chưa phân loại nợ đúng quy định với Công ty cổ phần Tập đoàn Xây dựng và phát triển Nhà Vicoland, Công ty cổ phần Điện Bình Thủy Lâm Đồng. Theo quy định nợ của các khách hàng này phải chuyển sang nhóm 4 và 5 nhưng vẫn được ngân hàng giữ ở nhóm 1.

Bên cạnh đó, ngân hàng cũng cho 10 doanh nghiệp vay vốn, với dư nợ 4.860 tỷ đồng, theo các hợp đồng hợp tác đầu tư kinh doanh ký với chủ đầu tư dự án. Bản chất là giải ngân vốn cho chủ đầu tư để thực hiện dự án, trong khi các dự án chưa đủ hồ sơ pháp lý, chưa đủ điều kiện huy động vốn.

Thanh tra Chính phủ kiểm tra 6 hồ sơ cấp tín dụng của NCB, và nhận thấy ngân hàng đã thẩm định, phê duyệt cho vay khi khách chưa đủ điều kiện vay vốn. Tài sản đảm bảo chưa được đăng ký giao dịch đảm bảo, chưa thực hiện thẩm định lại định kỳ, tài sản đảm bảo là cổ phiếu nhưng không có cơ sở định giá giá trị.

Sau khi kiểm tra sau cho vay tại các doanh nghiệp như: Công ty Gami Hội An, Công ty Tuần Châu Hà Nội, Công ty TNHH Biofeeds, Công ty T&H Hạ Long, Công ty tư vấn ứng dụng và chuyển giao khoa học, công nghệ C&C, Công ty du lịch sinh thái Biển Bắc, cho thấy ngân hàng chưa đánh giá tình hình tài chính của khách hàng, tiến độ thực hiện dự án.

Ngân hàng giải ngân theo tiến độ thực hiện dự án nhưng không có hồ sơ chứng minh việc thực hiện dự án.

Theo thông tin từ ngân hàng NCB, đến nay, 5/6 khách hàng đã hoàn thành nghĩa vụ và không còn dư nợ tại ngân hàng. Riêng Công ty TNHH Biofeeds đã thanh toán gần 90% khoản vay và vẫn đang tiếp tục thực hiện nghĩa vụ với ngân hàng.