Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính chung 8 tháng năm 2023, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu nông lâm thủy sản ước đạt 59,69 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu 33,21 tỷ USD, nhập khẩu 26,48 tỷ USD, xuất siêu 6,73 tỷ USD, tăng 6,4%. 

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, xuất siêu của nông nghiệp chiếm tỷ lệ tương đối cao trong xuất siêu của cả nền kinh tế.

Đáng chú ý, hiện Việt Nam có 4 mặt hàng nông sản xuất khẩu đạt kim ngạch từ 1 tỷ USD trở lên với trị giá 11,89 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất khẩu 4 mặt hàng này chiếm tới 88% kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

Trong đó, có 3 mặt hàng nông sản đạt trị giá xuất khẩu cao nhất trong 10 năm, bao gồm rau quả, cà phê và gạo.

Mặt hàng rau quả hướng tới mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt 5 tỷ USD

8 tháng đầu năm, rau quả là mặt hàng có tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhất trong các mặt hàng xuất khẩu với 3,49 tỷ USD, tăng 59,3% so với cùng kỳ năm trước và cao gấp 4,99 lần so với cả năm 2013 (đạt 0,7 tỷ USD).

Trong số các mặt hàng rau quả xuất khẩu, sầu riêng Việt Nam là mặt hàng được chú ý hơn cả. Chỉ trong 8 tháng, mặt hàng này đã mang về 1,2 tỷ USD, gấp 3 lần cả năm 2022 và gần 10 lần năm 2019. 

Trao đổi với báo chí hồi tháng 6, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, những tháng còn lại của năm 2023, trong khi sầu riêng của các nước Đông Nam Á khác đã hết vụ, Việt Nam vẫn còn vùng sầu riêng ở Tây Nguyên chưa khai thác, cùng với một số mặt hàng trái cây khác dự đoán xuất khẩu rau quả cả năm 2023 sẽ đạt khoảng 5 tỷ USD.

Như vậy, kim ngạch sẽ bằng dự đoán quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho năm 2025 - sớm hơn kế hoạch 2 năm.

Giá gạo liên tiếp lập đỉnh, tốc độ tăng trưởng 2 chữ số 

Ngoài rau quả, tính đến hết tháng 8, xuất khẩu gạo cũng đã đạt 5,85 triệu tấn, thu về 3,17 tỷ USD, tăng 22% về khối lượng và tăng 36% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.

Giá gạo xuất khẩu bình quân 8 tháng đầu năm 2023 ước đạt 542 USD/tấn, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm 2022. Đây là kỷ lục mà ngành gạo đạt được cả về sản lượng, giá trị và đơn giá xuất khẩu nhờ cơn sốt lương thực toàn cầu của năm nay và Việt Nam đã tận dụng được lợi thế.

Dự báo, thị trường gạo sẽ biến động tăng khi Indonesia vừa thông báo mở thầu 300.000 tấn gạo trắng 5% tấm từ các nước: Việt Nam, Thái Lan, Pakistan và Campuchia. Như vậy, Việt Nam lần đầu tiên xuất khẩu gạo đạt mức 5 triệu tấn và 3 tỷ USD chỉ trong vòng 8 tháng.

Dự kiến, năm 2023 Việt Nam chắc chắn sẽ vượt mốc 3,4 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu gạo năm 2022 (là mốc cao nhất trong vòng 10 năm trở lại) và lượng xuất khẩu sẽ vượt mốc 7,1 triệu tấn của năm 2022.

Giá cà phê tăng trưởng bất chấp kinh tế khó khăn

Là mặt hàng nông sản thứ 3 có mức tăng trưởng ấn tượng, tuy nhiên có phần thấp hơn gạo và rau quả. Lũy kế xuất khẩu cà phê trong 8 tháng đầu năm 2023 của Việt Nam ước tính vào khoảng 1,2 triệu tấn, giảm 4,9% so với tổng lượng cà phê đã xuất khẩu trong cùng kỳ năm trước.

Mặc dù lượng suy yếu, song giá cà phê xuất khẩu, đặc biệt là cà phê Robusta – chủng loại cà phê chủ lực của Việt Nam ghi nhận sự tăng trưởng mạnh thời gian qua.

Theo Hiệp hội Cà phê - Cacao Việt Nam, giá cà phê tăng liên tục là do cung không đủ cầu. Dự báo sản lượng cà phê năm nay giảm đến 10-15%/năm do thời tiết không thuận lợi. Từ nay đến cuối năm, xuất khẩu cà phê vẫn thuận lợi khi nhu cầu tăng trong khi nguồn hàng không được cải thiện. Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam Đỗ Hà Nam dự báo, xuất khẩu cà phê cả năm sẽ đạt khoảng 1,7 triệu tấn, với kim ngạch xuất khẩu 4,2 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay.

Giữ vững đà tăng cho nông sản trước nhiều thách thức

Nông sản, thực phẩm đã có sự bứt phá trong những năm gần đây bất chấp những khó khăn chung cũng như biến động khó lường của thị trường thế giới và sự xáo trộn của chuỗi cung ứng. Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản Việt Nam được dự báo vẫn sẽ vượt qua con số 50 tỷ USD. Việt Nam hiện là nhà cung ứng trong Top 3 thế giới về cà phê, gạo, lớn thứ nhất về hạt điều, hạt tiêu…

Trước đó, trong năm 2022, nhiều loại nông sản của Việt Nam như chuối tươi, khoai lang, tổ yến, bưởi, nhãn, chanh leo, sầu riêng… được cấp phép xuất khẩu sang các thị trường phát triển và có tiêu chuẩn cao trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, New Zealand. Điều này không những mở ra cơ hội nâng cao giá trị cho trái cây Việt Nam, mà còn là bước đệm vững chắc để nông sản bước sang nhiều thị trường lớn khác trên thế giới. 

Tuy nhiên, trong quá trình hội nhập, nông sản Việt Nam cũng không tránh khỏi thách thức. Điển hình nhất là việc các nhà đầu tư nước ngoài sẽ đầu tư tại Việt Nam nhờ những lợi ích thu được từ FTA, đặc biệt là ưu đãi thuế quan. Việc chuyển dịch này sẽ trực tiếp gây áp lực cạnh tranh với các doanh nghiệp trong nước, nhất là khi các doanh nghiệp nước ngoài sở hữu quy trình chế biến hiện đại, sẵn sàng cạnh tranh về giá và chất lượng sản phẩm. 

Bên cạnh đó, những yêu cầu ngày càng cao về nguồn gốc xuất xứ, chất lượng, đặc biệt là phải đáp ứng các quy định về bảo vệ môi trường, “xanh hoá”. 

Đây là những thách thức, nhưng cũng chính là cơ hội để tạo ra năng lực cạnh tranh cho nông sản xuất khẩu của Việt Nam. Trong bối cảnh cơ hội và thách thức đan xen, các doanh nghiệp cần nhìn nhận lại, tái cơ cấu, thay đổi quy trình sản xuất, đầu tư công nghệ,... để nâng cao chất lượng sản phẩm không chỉ về chất lượng, mà còn về hình thức, mẫu mã, đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.