Theo số liệu Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản vừa công bố, 4 tháng đầu năm 2025, ngành thủy sản Việt Nam ghi nhận đà tăng trưởng ấn tượng với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 3,35 tỷ USD. Riêng tháng 4 đạt 900,4 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước.

Tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực, mang về 1,3 tỷ USD, tăng 33,5% so với cùng kỳ, nhờ nhu cầu tiêu dùng phục hồi mạnh tại Nhật Bản và Trung Quốc. Đặc biệt, tôm hùm nổi lên như “hiện tượng” khi kim ngạch xuất khẩu đạt 335 triệu USD, tăng tới 295%, đánh dấu bước chuyển tích cực trong việc khai thác phân khúc cao cấp.

Cá tra giữ vững vị thế với 640 triệu USD, tăng 10,4%. Mặc dù tốc độ tăng trưởng không cao, song các sản phẩm chế biến sâu từ cá tra ghi nhận mức tăng mạnh 49%, phản ánh hiệu quả từ chiến lược nâng cao giá trị gia tăng. Nhóm nhuyễn thể có vỏ như sò, ngao, vẹm cũng bứt phá với 84,8 triệu USD, tăng 85,5%, nhờ vào đà tăng từ các thị trường ngách như EU và Nhật Bản.

Về thị trường, khối CPTPP tiếp tục là điểm tựa chính với tổng kim ngạch 931 triệu USD, tăng 29%. Trong đó, Nhật Bản dẫn đầu khi nhập khẩu 531 triệu USD thủy sản Việt Nam. Trung Quốc và Hong Kong ghi nhận mức tăng vọt 57,4%, đạt 716 triệu USD, nhờ sức mua tăng cao dịp Tết Nguyên đán.

Thị trường EU và Hàn Quốc duy trì đà tăng trưởng ổn định, lần lượt đạt 352 triệu USD và 262 triệu USD. Ngoài các thị trường truyền thống, những cái tên mới nổi như Brazil, Ai Cập, Ấn Độ, Thái Lan đang mở ra dư địa lớn. Đáng chú ý, cá tra xuất khẩu sang Brazil tăng 67%, cá ngừ sang Thái Lan tăng tới 214%.

Một trong những điểm sáng rõ nét là sự chuyển dịch mạnh mẽ trong cơ cấu sản phẩm. Các mặt hàng chế biến sâu như cá tra tẩm bột, mực chế biến, bạch tuộc đông lạnh đều tăng trưởng khả quan, phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại và thị trường cao cấp. Đây là kết quả từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư công nghệ, nâng cấp dây chuyền và chú trọng yếu tố truy xuất nguồn gốc.

"Tuy nhiên, hành trình chinh phục thị trường quốc tế không hề dễ dàng", Vasep đánh giá.Hoa Kỳ, thị trường lớn thứ hai với 539 triệu USD, đang áp dụng chính sách thuế quan mới, đặc biệt là thuế 10% đối với sản phẩm chế biến, khiến xuất khẩu sangHoa Kỳ giảm 9% trong tháng 4. Nguy cơ thuế đối ứng lên tới 46% cùng với các mức thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với tôm và cá tra, cùng với chương trình SIMP mở rộng và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe, đang đặt doanh nghiệp Việt Nam trước áp lực lớn. Đạo luật Bảo vệ Động vật biển có vú (MMPA) cũng là một thách thức lớn vì thủy sản Việt Nam có thể phải đối mặt nguy cơ cấm nhập khẩu từ năm 2026 nếu các thủ tục cần thiết không đáp ứng yêu cầu của Hoa Kỳ.

Tại châu Âu, cảnh báo thẻ vàng IUU tiếp tục là rào cản lớn, làm chậm tiến độ cấp giấy chứng nhận và ảnh hưởng tới uy tín doanh nghiệp. Trung Quốc, thị trường tăng trưởng nhanh, lại đặt ra thách thức cạnh tranh với sản phẩm nội địa và yêu cầu kiểm soát chất lượng ngày càng gắt gao.

Chi phí sản xuất hiện cũng là một áp lực lớn với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản. Giá nguyên liệu đầu vào, thức ăn chăn nuôi, chi phí logistics và container đồng loạt tăng, kéo giảm đáng kể biên lợi nhuận. Trong bối cảnh đó, chỉ những doanh nghiệp đủ sức đầu tư công nghệ, tối ưu quy trình và nâng cao năng suất mới đủ sức trụ lại đường đua.

Để thích ứng, nhiều doanh nghiệp đã chủ động chuyển hướng sang các khu vực giàu tiềm năng như ASEAN, Trung Đông, Nam Á, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA). Việc phát triển sản phẩm giá trị gia tăng không chỉ giúp tăng kim ngạch mà còn giảm phụ thuộc vào các thị trường biến động nhưHoa Kỳ hay EU.

"Để duy trì đà tăng trưởng, ngành cần tập trung vào một số giải pháp chiến lược: Đầu tư vào truy xuất nguồn gốc; Đẩy mạnh chế biến sâu; Mở rộng thị trường mới; Ổn định nguồn cung và tăng cường hỗ trợ chính sách từ Chính phủ như giãn nợ, giảm lãi vay, và đơn giản hóa thủ tục hành chính để hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn tài chính", Vasep đề xuất.