Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản (Vasep), tính đến hết tháng 4, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt hơn 1,3 tỷ USD, tăng 34% so với cùng kỳ năm trước. Kết quả này là nhờ sự tăng trưởng tích cực ở tất cả các thị trường nhập khẩu tôm chính của Việt Nam.

“Cơn bão thuế đối ứng” từ Mỹ cũng có tác động không nhỏ tới kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam trong tháng 4 năm nay do doanh nghiệp gấp rút đẩy mạnh xuất hàng sang Mỹ, tận dụng thời gian tạm hoãn thuế của Mỹ. Sự tăng trưởng ghi nhận ở các thị trường Nhật Bản, EU, Hàn Quốc, Australia, Anh, Đài Loan (Trung Quốc), Thụy Sỹ cũng thể hiện phần nào sự chuyển hướng thị trường của các doanh nghiệp trong bối cảnh lo ngại thuế quan. 

Cụ thể, tại Trung Quốc, tính đến hết tháng 4, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông) đạt 389 triệu USD, tăng 103% so với cùng kỳ năm 2024. Mức tăng ấn tượng này chủ yếu nhờ sự bùng nổ của mặt hàng tôm hùm.

Mới đây, Trung Quốc đã ban hành "Hướng dẫn phát triển thực phẩm và dinh dưỡng giai đoạn 2025–2030", trong đó khuyến khích tiêu dùng thực phẩm giàu protein như cá và thủy sản. Chính sách này mở ra cơ hội lớn cho tôm cỡ nhỏ, tôm giá rẻ và cá tra của Việt Nam tại các bữa ăn học đường, nhà hàng và bếp ăn tập thể.

Tuy nhiên, thách thức vẫn hiện hữu khi nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm, sản lượng nuôi tôm trong nước tăng mạnh, và người tiêu dùng ngày càng nhạy cảm với giá. Dù giá nhập khẩu bình quân trong tháng 4 tăng 11% lên mức 5,36 USD/kg (so với cùng kỳ năm 2024), lượng nhập khẩu thực tế lại giảm 9%. Điều này phản ánh sự cạnh tranh gay gắt và áp lực điều chỉnh chiến lược của doanh nghiệp Việt Nam khi tiếp cận thị trường đông dân nhất thế giới.

Xuất khẩu tôm sang Mỹ trong 4 tháng đầu năm đạt 193 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ. Riêng tháng 4 tăng 25%, nhờ nhiều doanh nghiệp tranh thủ hoàn tất đơn hàng và giao sớm để tránh rủi ro từ quyết định áp thuế đối ứng đang được Mỹ xem xét.

Tuy nhiên, hiện nay hầu hết các đơn hàng đã được ký và đang thực hiện nốt. Một số doanh nghiệp tạm dừng đàm phán đơn hàng mới, chờ chính sách thuế rõ ràng hơn. Có đơn vị chuyển hướng sang thị trường EU, Hàn Quốc, Nhật Bản hoặc khôi phục mối quan hệ với các khách hàng truyền thống. Đồng thời, việc thắt chặt chi phí cũng là giải pháp tình thế để giữ lợi nhuận trong bối cảnh thiếu đơn hàng lớn từ Mỹ.

Theo kết quả sơ bộ từ Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), sản phẩm tôm Việt Nam đang bị đề xuất áp thuế đối ứng ở mức 46%. Mức này cao hơn nhiều so với mức đề xuất dành cho Ecuador (10%), Ấn Độ (26%), Thái Lan (36%) hay Bangladesh (37%). Nếu chính thức được ban hành, mức thuế này sẽ khiến tôm Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh nghiêm trọng tại thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, theo nhận định của một số chuyên gia, hiện vẫn còn nhiều yếu tố có thể giúp Việt Nam cải thiện kết quả đàm phán, đặc biệt là khi Mỹ vẫn tiếp tục ưu tiên hợp tác với Việt Nam trong chuỗi cung ứng chiến lược. Việc tiếp tục chứng minh tính minh bạch về xuất xứ, không trợ cấp bóp méo thị trường, cũng như các nỗ lực cải cách chính sách thương mại sẽ là những điểm cộng giúp doanh nghiệp Việt có cơ hội giảm thiểu tác động tiêu cực từ thuế.

Thị trường EU đạt 152 triệu USD, tăng 28% so với cùng kỳ, chiếm gần 12% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm cả nước. Đây là thị trường có nhu cầu tương đối ổn định nhờ tiêu dùng chủ yếu trong hộ gia đình, ít chịu tác động từ biến động dịch vụ nhà hàng, khách sạn như thị trường Mỹ và Nhật Bản.

Thị trường Nhật Bản thu về 169 triệu USD trong 4 tháng đầu năm 2025, tăng 20% so với cùng kỳ. Nhật Bản vẫn là thị trường truyền thống, quen thuộc nhưng đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các nhà cung cấp khác như Ấn Độ, Thái Lan...

Với đặc thù tiêu dùng ổn định, chú trọng chất lượng và độ an toàn, thị trường Nhật đòi hỏi doanh nghiệp Việt cần đầu tư vào sản phẩm chế biến sâu, cải tiến mẫu mã, chú trọng thương hiệu, đồng thời xây dựng chiến lược bài bản để phát triển các dòng sản phẩm riêng biệt phù hợp thị hiếu người tiêu dùng Nhật.

"Dù có sự phục hồi rõ rệt, xuất khẩu tôm Việt Nam vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro trong thời gian tới. Trong bối cảnh áp lực cạnh tranh toàn cầu, các doanh nghiệp cần chủ động tái cơ cấu, tăng cường chế biến sâu, tối ưu chi phí và khai thác các thị trường FTA như EU, CPTPP, RCEP, đồng thời mở rộng sang các khu vực tiềm năng như Trung Đông, Nam Mỹ, và thị trường nội địa", Vasep đánh giá. 

Ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích của Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, nhận định rằng ngành thủy sản sẽ gặp khó khăn với chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, việc Mỹ tạm hoãn áp dụng mức thuế đối ứng 46% trong vòng 90 ngày (từ 9/4/2025) có thể mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản. Dự báo rằng trong thời gian này, các nhà nhập khẩu của Mỹ sẽ tận dụng để tích trữ hàng hóa, qua đó tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu cải thiện sản lượng và doanh thu trong quý II/2025.

Việt Nam vẫn giữ lợi thế cạnh tranh trong sản xuất các sản phẩm thủy sản chủ lực như cá da trơn, tôm và thành phẩm cá da trơn. Việc Việt Nam là nguồn cung chính của thị trường Mỹ khiến Mỹ không thể bỏ qua, vì mức thuế cao sẽ gây bất lợi cho người tiêu dùng Mỹ. Do đó, có khả năng Việt Nam sẽ đạt được thỏa thuận giảm thuế với phía Mỹ trong tương lai gần.