Ngoài nhà sáng lập Jack Ma, không ai có lý do để thất vọng về việc giá cổ phiếu tập đoàn Alibaba mất 52% trong năm ngoái hơn tỷ phú Masayoshi Son, theo Forbes.

Rốt cuộc, vị tỷ phú của SoftBank đã làm nhiều hơn bất cứ ai khác để giúp Jack Ma, khi đó còn là một giáo viên tiếng Anh ít người biết đến ở Hàng Châu, tạo ra công ty khởi nghiệp công nghệ quan trọng nhất của Trung Quốc. Đó là vào năm 2000, khi ông Masayoshi Son đầu tư 20 triệu USD vào công ty của Jack Ma trong vòng hạt giống.

Thương vụ đầu tư có phần mạo hiểm đã được đến đáp khi Jack Ma đưa Alibaba IPO tại New York vào năm 2014, giúp sô cổ phần tại Alibaba của ông Son cán mốc 50 tỷ USD. Ba năm sau thành công của Alibaba, tỷ phú Nhật Bản tiếp tục thành lập Quỹ Vision trị giá 100 tỷ USD để theo đuổi chiến lược đầu tư chớp nhoáng một lần nữa.

Mọi thứ diễn ra khá suôn sẻ mặc dù có một sự cố nhỏ, chẳng hạn như WeWork. Song, 12 tháng qua trước chiến dịch siết chặt cộng đồng công nghệ của Trung Quốc mới là điều "kinh hoàng" nhất trong sự nghiệp đầu tư mà tỷ phú Masayoshi Son chẳng thể nào quên.

Thật trớ trêu khi mà lĩnh vực công nghệ ông Son đã đặt cược vào tại Đại lục 21 năm về trước đã gây ra thiệt hại ngày càng lớn cho SoftBank trong năm 2021.

Một năm "kinh hoàng" của người đỡ đầu các startup

Các chính sách mạnh tay của Trung Quốc đối với Big Tech đã khởi nguồn từ Jack Ma hồi tháng 10 đến tháng 11 năm ngoái. Nó bao gồm việc hủy bỏ đợt IPO lần đầu ra công chúng trị giá 37 tỷ USD của Anh Group (một công ty tài chính do Alibaba sở hữu). Đây được coi là phát súng đầu tiên.

Tỷ phú Son cũng là người ủng hộ nhiệt tình cho gã khổng lồ gọi xe DiDi - hãng công nghệ này hiện cũng đang bị buộc phải rút niêm yết trên sàn New York sau 5 tháng IPO. Tuy nhiên, đó chưa phải là tất cả. 

Cơ quản quản lý Mỹ cũng đang cố ngăn chặn việc SoftBank bán công ty bán dẫn ARM Ltd. cho Nvidia Corp. Trước đó, ông Son đã rất kỳ vọng một khoản thu khổng lồ 80 tỷ USD từ giao dịch này.

Song, phần lớn sự sụt giảm 30% của giá cổ phiếu SoftBank trong năm qua phần lớn đến từ các chính sách của Bắc Kinh. Tờ Forbes nhận xét, những chính sách này sẽ còn tác động tới các kênh đầu tư của tỷ phú Nhật Bản trong năm tới.

"Xét cho cùng Trung Quốc dường như vẫn còn phải làm rất nhiều việc để kiểm soát được lĩnh vực công nghệ, bất động sản, giáo dục và các lĩnh vực khác. Chúng ta cũng không thể dự báo trước được Trung Quốc sẽ làm gì tiếp theo", Forbes viết. Với một tương lai bất định, tờ báo nhận xét năm tới có thể sẽ là một năm hỗn loạn.

Tin tích cực cho ông Son là Quỹ Vision đang được đa dạng hoá đầu tư trên toàn cầu. Kế hoạch mở rộng đã triển khai đầu tư ở nhiều quốc gia hơn như Brazil, Columbia, Ấn Độ, Đức, Indonesia, Kenya, Singapore, Hàn Quốc, Thụy Sĩ, Đài Loan, Anh, Mỹ và các nơi khác. Tin xấu là về trung hạn, thị trường Trung Quốc sẽ tiếp tục là trở ngại lớn nhất mà tỷ phú Son cần vượt qua.

Đa dạng hoá danh mục đầu tư để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc

Chính phủ Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào các ngành như hàng không vũ trụ, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, công nghệ sinh học, tiền tệ kỹ thuật số, xe điện, tiến bộ 5G, năng lượng tái tạo, robot, chất bán dẫn và tạo ra những con kỳ lân công nghệ mới. 

Đây là tất cả những lĩnh vực mà ông Son cần đầu tư nếu ông ấy nghiêm túc muốn kiếm lợi nhuận. Và tất nhiên, tỷ phú Nhật Bản cũng nổi tiếng là người rất kiên nhẫn trong việc chờ đợi để hái được quả ngọt từ các thương vụ đầu tư của mình.

Phần lớn những gì sẽ thúc đẩy tương lai đó được cho là đến từ chính sách "Made in China 2025". Vì vậy, ông Son cần phải định vị lại quỹ của mình để duy trì phù hợp và tác động tới làn sóng tiếp theo của các kỳ lân công nghệ Trung Quốc.

Đủ công bằng. Nhưng phần lớn những gì sẽ thúc đẩy tương lai đó được cho là sẽ đến từ sự ngông cuồng "Sản xuất tại Trung Quốc 2025" của ông Tập. Vì vậy, theo đó, Son sẽ có khả năng định vị quỹ của mình để duy trì phù hợp và ảnh hưởng đến làn sóng tiếp theo của các kỳ lân công nghệ và sự gián đoạn nói chung.

Song, trong khi rất ít quỹ đầu tư quốc tế bị ảnh hưởng bởi chính sách siết chặt các tập đoàn lớn của chính phủ Trung Quốc thì quỹ Vision Fund lại không như vậy. Việc Vision Fund được đánh giá là một trong những công ty đầu tư mạo hiểm có ảnh hưởng nhất trên toàn cầu hầu như không giúp ích được gì. Điều này khiến Vision Fund phải thay đổi mục tiêu ra bên ngoài Trung Quốc đại lục.

Điều đó đúng với Ấn Độ cũng như bất kỳ nền kinh tế lớn nào. Đầu tháng này, ông Son cho biết: "Chỉ trong năm nay, chúng tôi đã đầu tư 3 tỷ USD vào Ấn Độ. Chúng tôi là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Ấn Độ. Chúng tôi là nhà cung cấp khoảng 10% nguồn vốn của tất cả các kỳ lân — các công ty có giá trị từ 1 tỷ đô la trở lên — ở Ấn Độ. " Tỷ phú Son ước tính rằng các công ty do Softbank hậu thuẫn đã tạo ra hơn 1 triệu việc làm tại nền kinh tế số 3 châu Á.

Tương lai bấp bênh tại Trung Quốc thậm chí còn khiến vị tỷ phú chuyển hướng sang thị trường quê nhà tại Nhật Bản. Quỹ Vision của ông Son đang cố gắng đa dạng hoá hệ thống kinh tế cứng nhắc và già cỗi của đất nước "mặt trời mọc". 

Như từng nhận định trước đây, Nhật Bản đã đánh mất lợi thế sáng tạo từng thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, Son đã tiết lộ kế hoạch xây dựng một đội ngũ đầu tư mạo hiểm hoạt động trên khắp Nhật Bản cho các công ty khởi nghiệp xứng đáng.

Tuy nhiên, sự phục hồi của Nhật Bản sau kỷ nguyên COVID-19 phần lớn lại phụ thuộc vào mức độ hoạt động tốt của nền kinh tế Trung Quốc. Và nền kinh tế Trung Quốc sắp tới sẽ hoạt động ra sao thì lại là một câu hỏi còn đang bỏ ngỏ.

Cùng với việc siết chặt lĩnh vực bất động sản, vốn không được quản lý chặt chẽ dẫn tới tình trạng tăng trưởng quá nóng những năm gần đây, các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng dần mạnh tay hơn với lĩnh vực công nghệ. 

Có một lập luận rằng Trung Quốc muốn tránh lặp lại câu chuyện mà Mỹ đã vấp phải, khi quyền lực của những gã khổng lồ công nghệ như Facebook, Google, Amazon lớn đến mức có thể tác động tới hệ thống chính trị.

Tuy nhiên, cách thức thực hiện có phần quyết liệt và không rõ ràng của Trung Quốc có thể đã gây ra sự nhầm lẫn và giảm sút lòng tin. Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới những tham vọng đầu tư mạo hiểm của Softbank nói riêng cũng như tương lai của lĩnh vực công nghệ quốc gia này nói chung.