Doanh nghiệp xuất khẩu tranh thủ tạm hoãn thuế Mỹ, sản lượng container bùng nổ. Quý II/2025 ghi nhận hiện tượng “bốc đầu” tại các cảng container Việt Nam khi doanh nghiệp tận dụng 90 ngày tạm hoãn thuế đối ứng của Mỹ (9/4–9/7) để đẩy nhanh giao hàng, tạo cú hích lớn cho lưu lượng container toàn quốc.

Trong hai tháng 4-5, sản lượng container tăng 13% so với cùng kỳ, trong đó cụm cảng Cái Mép-Thị Vải tăng 22 %, Lạch Huyện 32 %, TP.HCM 8 %. Tổng sản lượng bốn tháng đầu năm vượt 10 triệu TEU, tăng 6 %, với Bà Rịa-Vũng Tàu đóng góp tăng 19 %. Kim ngạch xuất khẩu cũng phản ánh xu hướng “front-load” rõ nét, riêng thị trường Mỹ tăng 34-36 %, gấp đôi tốc độ quý I.

Báo cáo của VCBS ước tính các doanh nghiệp cảng ghi nhận lợi nhuận ấn tượng nhờ dòng hàng tăng mạnh. Gemadept đạt doanh thu quý I là 1.277 tỷ đồng, tăng 27 %, biên gộp 44 %, dù lợi nhuận sau thuế giảm nhẹ do không còn khoản lãi bất thường.

Nam Đình Vũ tăng sản lượng 29 %, hiệu suất khai thác vượt 119 %, Gemalink đạt 440.000 TEU, tăng 25 %. PHP Hải Phòng báo doanh thu 577 tỷ đồng, lợi nhuận 145 tỷ đồng; bến 3-4 Lạch Huyện chính thức vận hành từ 13/5, nâng tổng công suất lên 3,2 triệu TEU.

Cảng Sài Gòn lợi nhuận sau thuế tăng 120 % lên 111 tỷ đồng nhờ liên doanh CMIT và SSIT, mức tăng 40 % sản lượng container là bình quân, trong đó CMIT tăng 43,6 % và SSIT tăng 42,2 %. Viconship tăng doanh thu 16 %, lợi nhuận 80 %, xử lý 281.000 TEU, tăng 15 %.

Thách thức lớn đe dọa tăng trưởng nửa cuối năm bắt đầu từ tình trạng dư cung đội tàu container quốc tế. Tổng số tàu toàn cầu đã vượt 6.500 chiếc với sức chở khoảng 32 triệu TEU vào cuối 2024, VCBS dự báo sẽ tăng lên 37,5 triệu TEU trước cuối 2027, chưa kể khoảng 1,6 triệu TEU tàu mới sẽ hạ thủy trước cuối 2025.

Drewry dự báo sản lượng container thế giới trong năm nay sụt 1 % – mức giảm hiếm thấy ngoại trừ khủng hoảng 2009 và đại dịch 2020. Trong bối cảnh tỷ lệ phá dỡ tàu ở đáy và đơn đặt mới vọt lên 9,1 triệu TEU (chủ yếu là tàu trên 15.000 TEU), các cảng buộc phải thích nghi nhanh với xu hướng tàu cỡ đại và yêu cầu mớn nước sâu.

Song song đó, công suất nội địa sẽ phình to khi loạt dự án rục rịch về đích: Nam Đình Vũ giai đoạn 3 (800.000 TEU) dự kiến khai thác cuối 2025, Gemalink giai đoạn 2A (+600.000 TEU) đang xin phê duyệt, cộng với chuỗi bến mới ở Lạch Huyện có thể bổ sung thêm khoảng 3 triệu TEU chỉ trong hai năm tới. Việc mở rộng ồ ạt đặt ra nguy cơ dư thừa công suất, kéo biên lợi nhuận xuống khi các cảng tranh giành nguồn hàng và phải nâng mức dịch vụ để lấp đầy cầu bến.

Rủi ro chính sách thuế cũng đè nặng triển vọng: nếu sau ngày 9/7 thuế đối ứng của Hoa Kỳ cao hơn mặt bằng khu vực 10-15 %, dòng hàng sang Mỹ hiện chiếm khoảng 30 % lượng container xuất khẩu của Việt Nam có thể co lại mạnh. Mức thuế vốn đã bất lợi so với Ấn Độ, Indonesia, Malaysia hay Philippines, nên bất kỳ nhịp tăng thêm nào cũng tác động trực diện tới các cảng nước sâu như Lạch Huyện, Cát Lái và Cái Mép-Thị Vải, buộc doanh nghiệp cảng phải trông chờ đột phá đàm phán thương mại để tránh cú phanh gấp nửa cuối năm.

Giá cước vận tải container giảm kỷ lục trong quý I/2025 do nhu cầu suy giảm và tăng trưởng đội tàu, nhưng từ tháng 4 khi Mỹ công bố tạm hoãn thuế đối ứng, nhu cầu “front-load” tăng mạnh kéo giá cước phục hồi gần 70 % trong sáu tuần đầu tháng 5. Tuy nhiên, giá cước tuần 25 bắt đầu giảm trở lại 7 %, cho thấy hiệu ứng này khó kéo dài lâu. Thị trường thuê tàu container vẫn mạnh với giá thuê tăng gần gấp đôi so với năm 2023, do nhu cầu thuê tàu lớn và tỷ lệ phá dỡ tàu thấp.

Dữ liệu thực tế cho thấy, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ tiếp tục giữ vai trò động lực tăng trưởng chủ lực, với mức tăng trên 25 % trong năm tháng đầu 2025, cao hơn hẳn so với các thị trường lớn khác như Trung Quốc hay EU. Riêng thị trường Mỹ chiếm tới khoảng 30 % tổng lượng container xuất khẩu, thể hiện rõ trên biểu đồ khi tốc độ tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ luôn dẫn đầu.

Trong năm tháng đầu 2025, bức tranh kinh tế Việt Nam tiếp tục khởi sắc nhờ động lực nội tại vững chắc của khu vực sản xuất và xuất khẩu. Chỉ số PMI ngành chế biến-chế tạo đã cải thiện lên 49,8 điểm trong tháng 5, thoát khỏi đáy 45,6 điểm của tháng 4 và tiến sát ngưỡng mở rộng 50 điểm, trong khi chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) của cùng ngành tăng 11 % so với cùng kỳ năm trước. Trên nền sản xuất khởi sắc này, tổng kim ngạch xuất – nhập khẩu đạt 78,6 tỉ USD; xuất khẩu tăng 16,8% và nhập khẩu tăng 13,9%.

Động lực xuất khẩu nổi bật nhất đến từ nhóm điện tử & linh kiện, khi giá trị tăng 39 % YoY và nhóm này hiện chiếm 34,5 % cơ cấu hàng hóa quý I, vượt xa các ngành may mặc-giày dép (20 %) hay máy móc thiết bị (16,8 %). Về mặt thị trường, biểu đồ cơ cấu kim ngạch cho thấy Hoa Kỳ tiếp tục giữ vai trò “đầu tàu”, chiếm 31,4 % tổng kim ngạch, bỏ xa EU (13,8 %) và Trung Quốc (13,2 %. Tỷ trọng vượt trội của thị trường Mỹ cùng đà tăng mạnh của nhóm điện tử giúp sản lượng container xuất khẩu trong quý II bứt tốc, đồng thời nhấn mạnh mức độ nhạy cảm của xuất khẩu Việt Nam trước bất kỳ thay đổi thuế quan mới nào từ Hoa Kỳ trong những tháng tới.

Quý II/2025 là giai đoạn bùng nổ của cảng biển Việt Nam nhờ doanh nghiệp tranh thủ tạm hoãn thuế Mỹ để “chạy hàng” sớm, kéo sản lượng container và kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh. Tuy nhiên, dư cung đội tàu quốc tế, công suất cảng nội địa mở rộng ồ ạt và áp lực thuế đối ứng Mỹ cao hơn đối thủ châu Á tạo ra thách thức lớn cho ngành trong nửa cuối năm. Các doanh nghiệp cảng cần linh hoạt khai thác dịch vụ giá trị gia tăng, tối ưu chi phí, cân nhắc thời điểm đưa công suất mới vào vận hành để tránh cạnh tranh nội bộ, đồng thời theo sát tiến trình đàm phán thương mại Việt – Mỹ để giảm thiểu rủi ro.