Kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ giảm mạnh

Phát biểu tại cuộc giao ban giữa Ban chỉ đạo Ngoại giao kinh tế với các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài gần đây, ông Đỗ Xuân Lập – Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) cho biết xuất khẩu gỗ và các sản phẩm từ gỗ đang trong bối cảnh khó khăn. Số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm trong 4 tháng đầu năm 2023 sang các thị trường chính như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Anh, Úc đều giảm mạnh từ 1,5% - 39,7% so với cùng kỳ năm 2022.

Tương tự, đối với thị trường châu Âu (EU) đã giảm tới 60%, các đơn hàng mới hiện rất ít, mặt dù hiện đang là mùa hàng của EU. Trước các diễn biến đó, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đề xuất tập trung vào 3 thị trường chính là Bắc Mỹ; Anh và châu Âu (EU); thị trường Đông Bắc Á.

Điểm tích cực là trên nền khó khăn, ngành gỗ vẫn “le lói” những điểm sáng. Cụ thể, với sản phẩm gỗ dán, trong khi xuất khẩu gỗ dán sản xuất từ gỗ cứng, chủ yếu xuất khẩu sang Mỹ, giảm mạnh do chịu tác động của cuộc điều tra do Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) tiến hành từ giữa năm 2021 về chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá và thuế trợ cấp, sản phẩm gỗ dán sử dụng trong xây dựng (gỗ dán phủ film) xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU lại tăng.

Với ván sợi, thị trường Ấn Độ đang nổi lên như điểm sáng khi kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đạt 21,19 triệu USD, tăng 3 lần so với cùng kỳ năm 2022 (7,6 triệu USD). Ván sợi hiện chiếm 47% tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang thị trường Ấn Độ.  

Ván bóc cũng đang ghi nhận dấu hiệu tích cực khi xuất khẩu trong 4 tháng đầu năm đạt 69,4 triệu USD tăng 9% so với cùng kỳ năm 2022. Các thị trường chính nhập khẩu mặt hàng này như Trung Quốc (57,2 triệu USD), Campuchia (3,4 triệu USD) đều tăng lần lượt 1% và 20% so với cùng kỳ năm 2022. Ngoài ra, xuất khẩu ván bóc sang thị trường Ấn Độ cũng tăng mạnh từ 284,5 ngàn USD trong 4 tháng đầu năm 2022 lên 3,1 triệu USD trong 4 tháng đầu năm 2023. 

Với dăm gỗ, xuất khẩu dăm gỗ trong 4 tháng năm 2023 đạt trên 4,1 triệu tấn, với trị giá 704,4 triệu USD, tăng 3% so với cùng kỳ năm 2022. Tuy nhiên giá vẫn giảm khá mạnh so với cuối năm 2022. Trung Quốc và Nhật Bản vẫn là 2 thị trường chính tiêu thụ dăm gỗ xuất khẩu từ Việt Nam, trong đó xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm trên 70%.

Xuất khẩu viên nén 4 tháng đầu năm đạt 1,2 triệu tấn, kim ngạch 213 triệu USD, giảm 22% về lượng và 10% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt giá xuất khẩu viên nén đã giảm rất mạnh. Tuy nhiên, theo đánh giá của Chi hội Viên nén Gỗ Việt Nam, dự kiến trong tháng 6,7 nhu cầu viên nén tại thị trường Hàn Quốc sẽ tăng trở lại với lượng tiêu thụ là 100.000 tấn/tháng, trong khi đó tại thị trường Nhật Bản, các doanh nghiệp Việt đã ký được các hợp đồng dài hạn 2-3 năm cung cấp viên nén cho thị trường này. 

Có thể thấy, hai thị trường nhập khẩu lớn viên nén của Việt Nam là Hàn Quốc và Nhật Bản, chiếm 98% tổng lượng, đã và đang có tín hiệu tốt. Thị trường EU cũng dường như cũng đã dần ổn định sau cơn sốt các nguồn cung ứng năng lượng, bao gồm cả nhiên liệu sinh khối. Tuy nhiên, với những cam kết giảm mạnh phát thải và tăng cường sử dụng năng lượng sinh học, có thể tin rằng xuất khẩu viên nén sẽ phục hồi cả về giá cả và khối lượng từ những tháng cuối năm 2023.

Hoàn thuế giá trị gia tăng: nút thắt lớn, cần sớm được tháo gỡ

Theo thống kê sơ bộ của VIFOREST, số tiền thuế GTGT doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu gỗ chưa được hoàn trả là 6.100 tỷ đồng. Các doanh nghiệp hết sức khó khăn khi không được hoàn thuế, thiếu vốn để xoay xở và hỗ trợ người lao động trong bối cảnh khan hiếm đơn hàng. 

Trao đổi với chúng tôi, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VIFOREST cho biết, con số 6.100 tỷ đồng chỉ là sơ bộ ban đầu, thực chất còn lớn hơn rất nhiều. Dù đã cố làm việc với những bên liên quan, thế nhưng vấn đề vẫn chưa được giải quyết. Nguyên nhân lớn nhất vẫn là truy xuất nguồn gốc gỗ. 

Đại diện Công ty TNHH Lâm Thanh Hưng chia sẻ: “Công ty gặp rất nhiều khó khăn trong việc hoàn thuế VAT vì thời gian hoàn thuế kéo dài, theo quy định thời gian đối với hồ sơ kiểm tra trước hoàn thuế sau là 40 ngày nhưng hồ sơ hoàn thuế của Công ty bị kéo dài tới hơn 6 tháng mà không nhận được quyết định hoàn hay không hoàn. Nguyên nhân là bởi do có quá nhiều bất cập trong truy xuất, xác minh nguồn gốc gỗ vì theo quy định phải xác minh tới tận hộ trồng rừng. Trong khi đó, một lô hàng xuất khẩu của Doanh nghiệp được mua của vài chục hộ trồng rừng tại rất nhiều các địa phương khác nhau. Vậy, thời gian và nhân lực đâu để đi xác minh đủ số hộ bán gỗ cho Công ty. Chính vì lẽ đó, Công ty phải rút hồ sơ và tạm thời hoãn nộp hồ sơ hoàn thuế để tập trung vào sản xuất kinh doanh tìm đầu ra cho đơn hàng mới”.

Cùng với những khó khăn trong việc xác minh nguồn gốc gỗ, đại diện Công ty TNHH Tỷ Long cũng cho hay: “Việc xác minh tới người dân rất khó cho doanh nghiệp. Công ty nộp hồ sơ hoàn thuế cách đây 2 năm, tới nay vẫn chưa được hoàn thuế do hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan công an để điều tra. Hiện hồ sơ hoàn thuế này đã kéo dài 2 năm mà chưa xác minh xong. Mỗi ngày 2 đồng chí công an đi xác minh được 4 hộ gia đình trồng rừng, trong khi doanh nghiệp mua ở nhiều địa bàn từ rất nhiều hộ và cơ sở kinh doanh khác nhau, có thể từ hàng nghìn chủ rừng, nếu đi xác minh đầy đủ có thể phải mất 5 năm”.  

Đại diện Công ty TNHH 12/11 Hạ Long nhấn mạnh: “Việc đi xác minh nguồn gốc tới người trồng rừng là không khả thi vì có tình trạng người có sổ thì không có rừng, người trồng rừng thì không có sổ, ngoài ra gỗ keo còn được trồng ở bờ sông, bờ ao,….Như vậy, nhiều người dân trồng và bán gỗ không lấy đâu ra được sổ đỏ để chứng minh diện tích rừng trồng đó là của mình”. 

Đề xuất về giải pháp từ phía doanh nghiệp, đại diện CTCP Cảng Thái Hưng cho rằng cần kiểm tra hoàn thuế dựa trên việc Hải quan kiểm tra lô hàng tại kho hàng trước khi xuất, có đúng hàng hóa theo khai báo hay không, đã hoàn thành nghĩa vụ thuế theo quy định hay chưa (thuế GTGT, thuế XK...) và hậu kiểm đối với tiền thanh toán từ nước ngoài. Trường hợp khó kiểm tra thì xin đề nghị bỏ thuế GTGT đối với ngành dăm gỗ, còn các thuế GTGT của phần dịch vụ, logistics thì cho khấu trừ hoặc hoàn thuế. 

Về phía VIFOREST, trước đề xuất và kiến nghị các doanh nghiệp, đơn vị kiến nghị một vài giải pháp như: Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế rà soát lại các vướng mắc tại các văn bản quy định hiện hành để gỡ khó cho doanh nghiệp, đảm bảo dòng tài chính để doanh nghiệp ký kết các hợp đồng mới, tránh trường hợp hiện có nhiều doanh nghiệp có đơn hàng nhưng lại không có dòng vốn để thực hiện; Đẩy nhanh tiền kiểm các hồ sơ hoàn thuế GTGT đang có lịch hẹn; Đề nghị đưa mặt hàng gỗ ra khỏi nhóm những mặt hàng rủi ro cao trong việc hoàn thuế vì, theo quy định của Luật Lâm nghiệp, gỗ rừng trồng là gỗ hợp pháp.

Nếu tình trạng hoàn thuế GTGT còn kéo dài và chưa có hướng xử lý, VIFOREST đề nghị bỏ thuế 10% đối với mặt hàng này, để tránh tình trạng lợi dụng việc hoàn thuế GTGT để gian lận ngân sách nhà nước, tác động xấu tới các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và làm ăn chân chính. Hoặc có cơ chế, chính sách để doanh nghiệp đóng thuế hộ khâu chế biến gỗ trung gian với mức 1,5% và doanh nghiệp được phép hạch toán vào chi phí của doanh nghiệp.