Sự gia tăng trong các hoạt động chống biến đổi khí hậu đòi hỏi các tập đoàn dầu khí lớn (Big Oil) phải cắt giảm mạnh lượng khí thải và chuyển sang chiến lược đầu tư vào năng lượng carbon thấp có thể khiến giá dầu tăng vọt trong tương lai gần.

Các nhà hoạt động môi trường và các cổ đông muốn những công ty dầu mỏ quốc tế lớn cắt giảm đầu tư vào phần nguồn thêm nữa, trong khi hệ thống năng lượng thế giới vẫn chưa sẵn sàng để tự mình rời bỏ nguồn tài nguyên dầu khí mà các Big Oil đang thăm dò và phát triển.

Như hiện tại, 80% năng lượng toàn cầu vẫn phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và những mục tiêu phát thải ròng bằng không hoặc trên mức đó. Quá trình chuyển đổi toàn cầu sang các nguồn năng lượng carbon thấp sẽ phải mất nhiều thập kỷ chứ không chỉ trong vài năm hay một hoặc hai cuộc họp cổ đông.

Tuần trước, những chỉ trích về định hướng chiến lược của Big Oil đã tạo tiền đề cho một số hệ quả không mong muốn mà các nhà hoạt động khí hậu có thể đã bỏ qua.

Những hậu quả này bao gồm việc vô tình trao cho OPEC nhiều quyền kiểm soát hơn nữa đối với thị trường dầu mỏ toàn cầu. Các công ty dầu mỏ quốc gia — ở những đất nước có chính sách môi trường yếu hơn nhiều so với Mỹ và Châu Âu, nơi đặt trụ sở của các Big Oil — sẽ cực kỳ hăm hở trong việc tăng cường và lấp đầy nguồn cung thiếu hụt.

hệ thống năng lượng thế giới vẫn chưa sẵn sàng để tự mình rời bỏ nguồn tài nguyên dầu khí mà các Big Oil đang thăm dò và phát triển. Ảnh: DailyFX.

Sau đó, việc giảm đáng kể các khoản đầu tư vào phát triển các nguồn tài nguyên mới - vốn đã ở mức thấp sau sự sụp đổ giá dầu năm 2020, có thể sẽ dẫn đến sự suy giảm nguồn cung. Điều này sẽ dẫn đến giá dầu tăng đột biến khi nguồn cung dầu gặp khó khăn trong việc bắt kịp nhu cầu.

Một số người lập luận rằng dù sao thì cầu dầu sẽ giảm và thế giới sẽ không cần nhiều nguồn cung như trong thập kỷ qua. Nhưng hiện tại, không có dấu hiệu nào cho thấy nhu cầu dầu đã sẵn sàng cho một sự sụt giảm nghiêm trọng, bất chấp những suy nghĩ viển vông và các kịch bản khí thải ròng bằng 0, bao gồm cả báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế IEA cho thấy không được đầu tư vào nguồn dầu khí mới nếu muốn thế giới đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Đầu tư vào những nguồn dầu mới sẽ vẫn tiếp tục quan trọng ngay cả khi thế giới đang phải giữ mức nóng lên ở dưới 2oC. Các nhà phân tích của Wood Mackenzie cho biết, sẽ cần những thùng dầu mới với chi phí thấp, ít carbon hơn để thay thế cho sản lượng dầu giảm dần từ những mỏ đang cạn kiệt. Nếu những khoản đầu tư từ những công ty dầu mỏ quốc tế không đủ, các công ty dầu mỏ quốc gia sẽ đẩy mạnh để thử và thương mại hóa các nguồn dầu mới.

Nếu Big Oil lưu ý tới tất cả những lời kêu gọi của các nhà môi trường và đề xuất của IEA về việc "không đầu tư dầu khí mới nữa", nguồn cung dầu sẽ bị hạn chế nghiêm trọng trong một thế giới chỉ mới bắt đầu chuyển đổi năng lượng, mà vẫn cần dầu khí để vận hành và hỗ trợ các nền kinh tế.

“Nếu nhu cầu không giảm nhanh như IEA giả định trong kịch bản của mình, và nguồn cung đồng thời bị cắt đứt, nguồn cung năng lượng toàn cầu có thể bị đe dọa và dẫn đến giá năng lượng rất cao,” Hiệp hội Dầu khí Na Uy, chuyên gia cho biết cơ quan và hiệp hội người sử dụng lao động của ngành. Na Uy, nhà sản xuất dầu lớn nhất Tây Âu, có các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt hơn các nước sản xuất của OPEC và bơm dầu ở một trong những mức phát thải thấp nhất thế giới.

Theo Hiệp hội Dầu khí Na Uy: "Nếu nhu cầu không giảm nhanh như IEA giả định trong kịch bản của mình, và cung dầu bị cắt đứt, nguồn cung cấp năng lượng toàn cầu có thể bị đe dọa, dẫn đến giá năng lượng rất cao". Na Uy là nhà sản xuất dầu lớn nhất Tây Âu, có các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt hơn các nước sản xuất OPEC và bơm dầu ở một trong những mức phát thải thấp nhất thế giới.

Các nhà phân tích của Wood Mackenzie cho biết, sẽ cần những thùng dầu mới với chi phí thấp, ít carbon hơn để thay thế cho sản lượng dầu giảm dần từ những mỏ đang cạn kiệt. Ảnh: Yahoo Finance.

Tại Châu Âu, các công ty khai thác dầu lớn đang chuẩn bị giảm lượng khí thải và giảm dần sản lượng khai thác trong những thập kỷ tới theo cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Tuy nhiên, những công ty đó cũng nhận thức được thực tế rằng chính lợi nhuận từ dầu khí sẽ được dùng để trả cho danh mục đầu tư "chuyển đổi năng lượng" của họ.

Ngày 31/5, Giám đốc điều hành của TotalEnergies, Patrick Pouyanné trả lời phỏng vấn kênh Europe 1 của truyền hình Pháp: "Thật tuyệt khi nói rằng chúng ta cần ngừng sản xuất dầu, nhưng nếu không có đủ dự án hoặc sản lượng, điều gì sẽ xảy ra? Giá sẽ tăng".

Trong một báo cáo tháng trước, Rystad Energy cho biết, trong một thập kỷ qua, trữ lượng của Big Oil đã giảm xuống. Nhưng ngay cả các công ty lớn của Châu Âu mà tất cả đã cam kết trở thành các doanh nghiệp năng lượng có mức phát thải ròng bằng 0, đều tiếp tục phải dựa vào các mô hình kinh doanh được thống trị bởi doanh số bán dầu và khí đốt.

Parul Chopra, phó chủ tịch bộ phận nghiên cứu thượng nguồn của Rystad Energy cho biết: “Nếu trữ lượng không đủ cao để duy trì mức sản xuất, các công ty sẽ gặp khó khăn trong việc tài trợ cho các dự án chuyển đổi năng lượng đắt đỏ, dẫn đến kế hoạch năng lượng sạch của họ bị chậm lại”.

Big Oil đã đánh thức nhu cầu đầu tư vào năng lượng carbon thấp ngay cả trước khi có lời cảnh tỉnh lớn nhất vào tuần trước từ các cổ đông và các nhà hoạt động khí hậu cho đến nay. Tuy nhiên, việc cắt giảm mạnh - hoặc "giữ nguyên nó dưới lòng đất" như các nhà bảo vệ môi trường yêu cầu, sẽ dẫn đến nguồn cung dầu cần thiết vượt quá kế hoạch hiện tại của các công ty dầu lớn, dẫn đến giá dầu tăng đột biến.

Nó cũng sẽ để lại phần lớn nguồn cung của thế giới vào tay OPEC và Nga, nơi địa chính trị luôn ở trong tình trạng biến động và là những nơi có tiêu chuẩn khí thải không cao như ở các quốc gia quê hương của Big Oil.

 Tiệp Nguyễn