Bình quân 9 tháng đầu năm, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 3,88% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn nhiều mức 4,12% cách đây chỉ hai tháng. Nguyên nhân là do mức nền của cùng kỳ năm ngoái cao hơn về cuối năm giúp lạm phát năm nay có xu hướng giảm nhẹ.

Đây được cho là mức kiểm soát tốt, tạo dư địa khá rộng rãi cho việc kiểm soát lạm phát từ nay tới cuối năm. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều rủi ro có thể gây ra lạm phát trong quý cuối năm.

Lạm phát thế giới hạ nhiệt

Đánh giá về lạm phát 9 tháng đầu năm nay, Tổng cục Thống kê cho biết lạm phát có nhiều dư địa chủ yếu nhờ các yếu tố khách quan từ thế giới.

Xu hướng cắt giảm lãi suất của các ngân hàng trung ương lớn thế giới đang tiếp tục mở rộng do lạm phát của các nước đang tiến gần đến mục tiêu 2%. Việc lạm phát thế giới hạ nhiệt giúp Việt Nam giảm bớt áp lực lạm phát từ kênh nhập khẩu.

"Chỉ số giá nhập khẩu hàng hoá bình quân 9 tháng đã giảm 1,73% so với cùng kỳ năm trước", Tổng cục Thống kê ước tính. Đặc biệt, thời gian vừa qua, giá xăng dầu thế giới giảm đã tác động làm cho nhóm chỉ số giá xăng dầu trong nước quý III giảm 7,72%, từ đó CPI chung giảm 0,28%.

Nguyên nhân quan trọng thứ hai giúp Việt Nam kiểm soát lạm phát thành công xuất phát từ chính nội tại nền kinh tế. "Lạm phát yếu một phần do tiêu dùng yếu đi so với cùng kỳ năm ngoái", chuyên gia kinh tế Phạm Thế Anh nói với chúng tôi.

Ông cho rằng, giá xăng dầu trên thế giới giảm nên lạm phát năm nay khá ổn định và xu hướng tăng giá của nền kinh tế là gần như không có do cầu tiêu dùng vẫn còn rất yếu. Trong 9 tháng đầu năm, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước đạt 4.703,4 nghìn tỷ đồng, tăng 8,8% so với cùng kỳ năm trước, trong khi đó cùng kỳ năm 2023 tăng 10,1%.

Đặc biệt, nếu loại trừ yếu tố về giá, tốc độ tăng trưởng của tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng chỉ tăng 5,8%, trong khi cùng kỳ năm 2023 tăng 7,6%.

Vì vậy, áp lực lạm phát hiện nay nếu có sẽ xuất phát từ khu vực nông nghiệp bị ảnh hưởng. Khi xảy ra bão lũ thì bao giờ cũng làm gián đoạn nguồn cung hàng hoá. "Tôi cho rằng đây chỉ là một cú sốc ngắn hạn và sẽ sớm ổn định trở lại với khả năng sản xuất và cung cấp các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam", vị chuyên gia cho biết.

Bên cạnh đó, thời gian qua, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ ngành và địa phương quyết liệt triển khai rất nhiều giải pháp như đảm bảo nguồn cung, hoạt động cung ứng, phân phối hàng hóa, nhất là các mặt hàng thiết yếu phục vụ đời sống của người dân.

Chính phủ đã tăng cường công tác quản lý điều hành giá trong thời điểm thiên tai bão lũ, kịp thời xuất cấp hàng hóa dự trữ để hỗ trợ, cứu trợ cho người dân.

Rủi ro từ tăng giá điện, y tế, giáo dục,...

Đồng quan điểm về việc một số loại thực phẩm, hàng hóa trở nên khan hiếm, tăng giá cục bộ do sụt giảm sản lượng từ bão số 3 nhưng không ảnh hưởng nhiều đến lạm phát, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê Giá, Tổng cục Thống kê cho rằng rủi ro lạm phát trong các tháng cuối năm sẽ đến từ nhiều yếu tố.

Bà cho biết, bình quân 9 tháng đầu năm nay chỉ số giá tiêu dùng đã tăng 3,88%. So với mục tiêu 4,5% mà Quốc hội đề ra trong năm nay thì đến thời điểm này, sau 3/4 năm, chúng ta có thể khá yên tâm rằng sẽ đạt được mục tiêu lạm phát đề ra. 

Tuy nhiên, nếu như lạm phát trong những tháng cuối năm liên tục tăng cao thì sẽ tạo nên lạm phát kỳ vọng, gây áp lực cho việc điều hành giá của năm 2025.

Không nên chủ quan và phải tiếp tục thực hiện các giải pháp kiểm soát lạm phát cũng như theo dõi sát diễn biến giá cả thế giới để ứng biến kịp thời, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá, Tổng cục Thống kê khuyến nghị.

Theo bà, từ nay tới cuối năm, rủi ro lớn nhất đối với lạm phát là việc thế giới có thể xảy ra các cú sốc lớn. Hiện nay căng thẳng địa chính trị, cạnh tranh thương mại giữa các nước lớn vẫn rất phức tạp có thể khiến việc đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu nó trở nên nặng nề hơn.

Khi đó, không chỉ làm tăng chi phí vận tải mà còn gây bất ổn về an ninh lương thực hay an ninh năng lượng và qua đó tác động đến kinh tế Việt Nam.

Đặc biệt, việc điều chỉnh giá các dịch vụ do nhà nước quản lý như việc tăng giá điện 4,8% vừa qua có thể gây áp lực lên lạm phát. "Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, giá điện cứ tăng 10% thì sẽ tác động làm cho CPI tăng 0,33 điểm %", bà Oanh nói.

Trong thời gian tới, khi hoạt động sản xuất hồi phục và tăng trưởng tốt thì việc sử dụng điện cho sản xuất và tiêu dùng càng tăng kết hợp với việc tăng giá điện sẽ tác động lên CPI.

Ngoài ra, để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Chính phủ cũng đưa ra nhiều gói hỗ trợ hay nới lỏng chính sách tiền tệ và đẩy mạnh đầu tư công. Những yếu tố này cũng có thể tạo sức ép lên mặt bằng giá.

Bên cạnh đó, quý IV thường là giai đoạn lạm phát mùa vụ tăng cao do các hoạt động lễ Tết vì vậy thời điểm này giá cả. Đây cũng sẽ là một yếu tố tác động lên lạm phát, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá cho hay.