Ngành xi măng đang trong giai đoạn khó khăn nhất trong hơn 100 năm hoạt động, doanh nghiệp gặp áp lực ở đầu vào và đầu ra, một số nhà máy phải giảm công suất hoặc dừng lò. Đây là chia sẻ của ông Lương Đức Long, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam (VNCA) tại tọa đàm “Giải pháp tháo gỡ khó khăn cho ngành xi măng”.

Theo đại diện VNCA, giai đoạn 2020 đến nay đã đánh dấu tác động lớn với ngành xi măng.

Giá điện, than và các nguyên nhiên liệu đầu vào cho sản xuất đồng loạt phi mã, có thời điểm giá than tăng gấp 3 lần, ảnh hưởng nhiều tới doanh nghiệp.

Đến thời điểm này, một số nguyên liệu đã hạ nhiệt song vẫn ở mặt bằng khá cao so với trước đây.

“Đặc biệt năm 2023, doanh nghiệp xi măng chịu bất lợi khi thuế xuất khẩu clinker tăng từ 5% lên 10%, không được áp dụng luật thuế giá trị gia tăng, khiến khó khăn chồng chất khó khăn”, ông Long nói.

Theo quy hoạch, nhu cầu tiêu thụ xi măng để xây dựng đến năm 2020 khoảng 90 - 95 triệu tấn/năm. Giai đoạn 2022 – 2025 có thể dành một phần cho xuất khẩu. Nếu xi măng tiêu thụ đúng như dự báo thì không dư thừa.

Nhưng giai đoạn 2011 – 2022, năng lực sản xuất xi măng tăng, nhưng xi măng tiêu thụ nội địa tăng trung bình 1,6%/năm. Sự hấp thụ xi măng không như tính toán nên cung vượt cầu, các nhà máy phải xuất khẩu. Năm 2021, xuất khẩu xi măng đạt kỷ lục với gần 46 triệu tấn.

Tính đến tháng 11 năm nay, sản lượng tiêu thụ xi măng trong toàn ngành đạt khoảng hơn 80 triệu tấn, giảm 12% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, sản lượng tiêu thụ xi măng ở thị trường nội địa là 52 triệu tấn, giảm 16% so với cùng kỳ; xuất khẩu khoảng 29 triệu tấn, giảm 29%.

Theo ông Phạm Việt Cường, Phó Giám đốc CTCP Vissai Hà Nam, thời gian qua, giá năng lượng phi mã khiến chi phí vượt giá bán. Trong khi nguồn cung xi măng quá lớn khiến việc bán hàng giảm sút.

“Hiện, dây chuyền hai của chúng tôi đã dừng từ ngày 18/5 và chưa hoạt động trở lại. Còn dây chuyền một đang cân nhắc sản xuất tiếp hay tạm dừng do mức lỗ đang quá lớn”, ông Cường nói.

Lý giải nguyên nhân khiến tiêu thụ xi măng giảm, ông Nguyễn Quang Hiệp, Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu Xây dựng cho biết từ năm 2022 đến nay, thị trường bất động sản trầm lắng khiến việc triển khai xây dựng các công trình, dự án giảm mạnh, kéo theo nhu cầu về xi măng không cao.

Các dự án đầu tư công, xây dựng kết cấu hạ tầng nhìn chung tiến độ triển khai còn chậm so với kế hoạch cũng gây tắc nghẽn đầu ra của chuỗi sản xuất, cung ứng vật liệu xây dựng, trong đó có xi măng.

Để giúp ngành xi măng vượt qua khó khăn, ông Nguyễn Quang Hiệp cho rằng các bộ, ngành, địa phương cần đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, xây dựng kết cấu hạ tầng đã được phê duyệt.

Đồng thời tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, từ đó hỗ trợ đầu ra cho các mặt hàng vật liệu xây dựng.

Ông Hiệp kiến nghị Chính phủ tạm hoãn việc tăng thuế xuất khẩu clinker lên 10% và giữ mức thuế suất ở mức cũ là 5% thêm hai năm. Điều này kỳ vọng giúp doanh nghiệp tiêu thụ xi măng trong giai đoạn hiện nay.

Ông Lương Đức Long kiến nghị Chính phủ xem xét, sửa đổi chính sách thuế giá trị gia tăng đối với sản phẩm clinker xuất khẩu, theo hướng là hàng hóa chịu thuế.

Đại diệnVNCA kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải chỉ đạo các chủ đầu tư tăng tỷ lệ sử dụng cầu cạn đối với các dự án đường bộ cao tốc đang trong giai đoạn thiết kế, đặc biệt là ở địa bàn nền đất yếu, thiếu vật liệu đắp nền đường như vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Trong khi ông Đào Nguyên Khánh, Trưởng bộ phận Phát triển bền vững và truyền thông DN Insee Việt Nam đề xuất giảm lãi suất cho việc xây sửa nhà, đầu tư bất động sản.

“Mảng bán lẻ chiếm tỷ trọng lớn trong tiêu thụ xi măng trong nước, nhưng hiện nay qua khảo sát thị trường TP HCM và miền Nam thấy rằng các công trình nhỏ lẻ vẫn ít so trước đây.

Điều đó cho thấy niềm tin của người dân và nhà đầu tư ở mức độ trung bình đã đi xuống. Do vậy, chúng tôi kỳ vọng Chính phủ thực hiện nhiều giải pháp nhằm thúc đẩy thị trường bất động sản hồi phục”, ông Khánh nói.