Theo báo cáo của Phó Trưởng Ban chỉ đạo Nguyễn Hồng Long tại phiên họp, trong 6 tháng đầu năm 2019, các bộ, địa phương đã phê duyệt phương án cổ phần hóa của 4 DN nhà nước (DNNN) và 2 đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có 2 DN thuộc danh sách cổ phần hóa theo công văn số 991. Trong đó, tổng giá trị DN là 680,86 tỷ đồng, giá trị vốn nhà nước là 615,29 tỷ đồng. Cũng trong 6 tháng đầu năm, đã IPO 5 DN, 1 đơn vị sự nghiệp thu về 562,707 tỷ đồng.

Lũy kế từ 2016 đến nay, cả nước cổ phần hóa 162 DN (trong đó có 35 DN thuộc danh sách theo công văn số 991/TTg-ĐMDN của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục DNNN hoàn thành cổ phần hóa theo từng năm giai đoạn 2017 - 2020, đạt 27,5% kế hoạch đề ra) với tổng quy mô vốn nhà nước được xác định lại đạt 205.433,20 tỷ đồng, bằng 108% tổng giá trị phần vốn nhà nước tại các DN cổ phần hóa cả giai đoạn 2011 - 2015 (189.509 tỷ đồng).

Về thoái vốn nhà nước tại DN, 6 tháng đầu năm 2019, đã thoái vốn nhà nước tại 30 DN với giá trị sổ sách là 2.769,711 tỷ đồng, thu về 4.938,984 tỷ đồng (gấp 1,78 lần giá trị sổ sách), trong đó: số DN thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg là 10 DN với giá trị sổ sách là 1.011,384 tỷ đồng, thu về 2.007,768 tỷ đồng.

Lũy kế từ 2016 đến nay, đã thoái vốn nhà nước tại 88 đơn vị thuộc Quyết định số 1232/QĐ-TTg (đạt 21,8% kế hoạch đề ra) với giá trị sổ sách 4.801,432 tỷ đồng, thu về 9.115,042 tỷ đồng.

Như vậy, tổng số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn 6 tháng đầu năm 2019 là 5.501,691 tỷ đồng. Lũy kế từ năm 2016 đến nay, tổng số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn đạt hơn 218.255,691 tỷ đồng, gấp 2,8 lần tổng thu từ cổ phần hóa, thoái vốn của cả giai đoạn 2011-2015 (khoảng 78.000 tỷ đồng).

Những tồn tại được chỉ ra là tiến độ cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại DN chậm (mới cổ phần 35/127 DN, thoái vốn 88/403 DN của giai đoạn 2017-2020).

Nguyên nhân là do nhiều DN cổ phần hóa, thoái vốn trong giai đoạn này là DN có quy mô lớn, phức tạp về tài chính, đất đai nhiều, phạm vi hoạt động rộng nên việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng đất, xác định giá trị DN, bán cổ phần lần đầu gặp nhiều khó khăn, thời gian kéo dài.

Bên cạnh đó, một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DN nhà nước chưa nghiêm túc, quyết liệt trong chỉ đạo và triển khai thực hiện; còn hiện tượng không dám làm, không dám chịu trách nhiệm, viện dẫn vào các khó khăn vướng mắc để chậm hoặc không thực hiện.

Đánh giá về công tác này trong 6 tháng qua, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng mặc dù công tác cổ phần hoá, thoái vốn đã có nhiều thay đổi tích cực về chất nhưng cổ phần hoá vẫn rất chậm. Việc chuyển giao quyền sở hữu nhà nước sang SCIC và niêm yết trên sàn chứng khoán sau IPO còn ít (hiện còn 796 DNNN chưa niêm yết). Một số bộ, ngành địa phương gặp vướng mắc trong triển khai thực hiện xác định giá trị sử dụng đất, giá trị DN.

"Nhiều DNNN có quy mô lớn, sở hữu đất đai ở nhiều tỉnh, thành như Vinafood1, VNPT, Agribank nên việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng đất, giá trị DN,... mất nhiều thời gian", Phó Thủ tướng đánh giá.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng cho rằng Nhà nước đã ban hành nhiều quy định chặt chẽ hơn trong cổ phần hoá, bảo đảm chặt chẽ, minh bạch nên thời gian thực hiện cũng lâu hơn. Ví dụ việc đề nghị Kiểm toán Nhà nước (KTNN) thực hiện kiểm toán DN có quy mô vốn nhà nước từ 1.700 tỷ đồng trở lên cũng khiến quá trình cổ phần hoá kéo dài thêm từ 6 - 12 tháng.

Ngoài ra, còn nguyên nhân là lãnh đạo các DNNN còn đùn đẩy, sợ trách nhiệm trong xử lý công việc nên thời gian triển khai chậm. "Tinh thần cẩn trọng là đúng và từ năm 2016 tới nay chưa phát hiện sai phạm nghiêm trọng nào trong cổ phần hoá thoái vốn trong thời điểm này, Thủ tướng và Chính phủ muốn chúng ta phải làm đúng nhưng phải làm nhanh. Đúng mà chậm, ách tắc trì trệ cũng không được mà phải nhanh hơn. Yêu cầu là khó nhưng phải làm chứ không còn cách nào khác cả. Cứ tròn vo đẩy công văn xin ý kiến vòng quanh là không được", Trưởng Ban chỉ đạo nhấn mạnh.

Bất thường trong phát hành trái phiếu DN

Nhắc Bộ Tài chính triển khai xây dựng nghị định về thị trường trái phiếu DN, Phó Thủ tướng chỉ rõ gần đây có tình trạng các công ty, DN, nhất là các công ty bất động sản phát hành trái phiếu DN với số lượng lớn và lãi suất rất cao, từ 12-14%, phá vỡ đường cong lãi suất, tạo áp lực lớn đến hệ thống tài chính và ngân hàng, trong khi tín dụng bất động sản ngân hàng đang kiểm soát.

"Công ty bất động sản phát hành trái phiếu riêng lẻ với lãi suất cao ngất ngưởng là hiện tượng bất thường, phải lưu ý," Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước sớm đánh giá tình hình này, trình Chính phủ ban hành đề án về trái phiếu DN, đi kèm theo đó là vấn đề hạn mức, điều kiện, định hạng tín nhiệm.

"Làm quản lý phải biết phát hiện những cái bất thường để có phản ứng nhanh nhạy, ngay lập tức, còn chờ giao nhiệm vụ mới ngồi đấy làm, toàn tham mưu ngược, Chính phủ và Thủ tướng toàn tham mưu cho bộ, ngành, mà tham mưu rồi, chỉ ra việc rồi cũng không làm, làm chậm," Phó Thủ tướng gay gắt.

Chỉ rõ hàng loạt nghị định, văn bản Bộ Tài chính chậm thực hiện rà soát, xây dựng, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ phê bình Bộ thiếu đeo bám, trong đó có vấn đề xử lý trách nhiệm của việc chậm công bố thông tin.

"Anh nào đáng khiển trách phải khiển trách, đáng cảnh cáo thì cảnh cáo, chủ sở hữu không thực hiện thì cảnh cáo luôn đại diện chủ sở hữu... Trách nhiệm nằm ở đâu, tại sao không công bố, thông tin tù mù sao gắn với trách nhiệm giải trình được. Mặc dù việc nào Bộ Tài chính cũng triển khai hết nhưng rất chậm, vấn đề này còn có trách nhiệm của các bộ liên quan, hỏi ý kiến không trả lời bằng văn bản, hoặc trả lời thì toàn nếu-thì. Tương tự, Thủ tướng hỏi ý kiến các bộ ý kiến này đồng ý hay không, vì sao, thì lại trả lời nếu Thủ tướng đồng ý thì thế này, thế kia, như vậy hỏi làm gì nữa," Phó Thủ tướng nói và yêu cầu Tổ công tác của Ban Chỉ đạo kiểm tra, đôn đốc, báo cáo công khai xem vướng mắc ở đâu.

Yêu cầu Ủy ban Chứng khoán làm rõ việc hàng trăm DN đủ điều kiện nhưng chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán, Phó Thủ tướng cảnh báo "DN nhà nước mà đang nắm chủ sở hữu thì thôi cách chức đi, đừng cho làm nữa. Lần này chúng tôi sẽ truy đến nơi."

Đến năm 2020, sẽ cổ phần hóa trên 200 đơn vị sự nghiệp công lập

Từ nay tới hết năm 2019, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan tới cổ phần hoá, thoái vốn trong đó tiếp tục rà soát toàn diện các văn bản pháp luật liên quan để ban hành hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc khó khăn theo thẩm quyền, bảo đảm rõ ràng, minh bạch, khả thi trong triển khai thực hiện; trường hợp vượt thẩm quyền, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng, đến năm 2020, sẽ cổ phần hóa trên 200 đơn vị sự nghiệp công lập. Theo quy định, Thủ tướng sau khi đã phê duyệt phương án tổng thể, các bộ, ngành, địa phương sẽ phải xây dựng phương án cụ thể với từng đơn vị để cổ phần hóa, sau đó trình lên Thủ tướng, cách làm này mất nhiều thời gian của Thủ tướng.

Thứ trưởng Vũ Đại Thắng đề xuất sau khi Thủ tướng phê duyệt phương án tổng thể, có thể phân cấp một phần cho các bộ, ngành, địa phương để tổ chức cổ phần hóa các đơn vị sự nghiệp công lập để đẩy nhanh tiến độ và gắn với trách nhiệm trực tiếp của bộ, ngành, địa phương trong công tác này.