Trong phiên giao dịch ngày 5/8, nhiều thị trường chứng khoán trên thế giới đồng loạt sụt giảm mạnh khiến nhiều nhà đầu tư choáng váng. Tại Tokyo, chỉ số Nikkei 225 lao dốc 12%, ở Seoul, Kospi giảm 9%, tại thị trường New Yorkm Nasdaq rơi 6% trong nháy mắt. Giá tiền mã hóa trượt dốc, thước đo nỗi sợ VIX nhảy vọt.

Đối với Việt Nam, phiên giao dịch hôm 5/8 cũng là một phiên giảm điểm lớn với VNIndex mất hơn 49 điểm. Tâm lý hoảng loạn lan rộng khắp các thị trường chứng khoán trên thế giới và được lý giải bởi nỗi lo nền kinh tế Mỹ và việc ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) liên tục tăng lãi suất.

BoJ tăng lãi suất đúng vào thời điểm thế giới bất ổn

Đánh giá về cuộc bán tháo trên diện rộng này, TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia cho rằng một trong những nguyên nhân dẫn đến cuộc bán tháo trên diện rộng tại các thị trường chứng khoán lớn là do BoJ tăng lãi suất.

"Lộ trình tăng lãi suất của Nhật Bản đã và đang diễn ra, nhưng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản lại tăng lãi suất vào đúng thời điểm xung đột ở Trung Đông leo thang và Mỹ vừa công bố thị trường việc làm", ông Lực nói.

Điều này đã kích hoạt tâm lý lo ngại đồng yên mạnh lên khiến các nhà đầu tư phải bán bớt một số tài sản để trả nợ vì họ đang thực hiện xu hướng carry trade (kinh doanh hưởng chênh lệch lãi suất hay tỷ giá khi nhà đầu tư vay bằng đồng JPY rồi chuyển sang đầu tư ở các thị trường khác để hưởng lãi suất cao hơn) nhưng đến nay đã không còn điều kiện cần thiết là lãi suất đồng yên phải giữ ở lãi suất thấp.

Hôm 31/7, BoJ đã tăng lãi suất từ phạm vi 0 - 0,1% lên "khoảng 0,25%", mức cao nhất trong vòng 15 năm qua và phát tín hiệu sẽ tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ. Những yếu tố này đã khiến đồng JPY tăng hơn 10% so với đồng USD trong vòng một tháng qua và khoảng 6% trong tuần trước (29/7 - 2/8).

Động thái của BoJ giúp đồng yen mạnh lên. Trong khi đó, kỳ vọng Fed giảm lãi suất lại khiến đồng USD suy yếu. Đồng yen đã tăng gần 10% so với đồng bạc xanh trong một tháng qua. Lo ngại đồng yen tăng giá đã khiến các nhà đầu tư phải bán bớt một số tài sản để trả nợ trong đó có chứng khoán Mỹ.

Bên cạnh nguyên nhân từ đồng yen, việc nền kinh tế Mỹ suy yếu hơn dự báo cũng là lý do khiến nhà đầu tư lung lay. Báo cáo việc làm được công bố vào ngày 2/8, cho thấy chỉ có 114.000 việc làm mới được tạo ra trong tháng 7, thấp hơn nhiều so với mức dự báo là 175.000.

Đây dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Mỹ đang ngấm sâu ảnh hưởng bởi lãi suất cao. Điều này dẫn đến một số chuyên gia cho rằng Cục Dự trự Liên bang Mỹ (Fed) đã chậm chân trong việc hạ lãi suất, mà đáng ra nên thực hiện ngay từ kỳ họp cuối tháng 7 vừa qua.

Goldman Sachs dự báo kinh tế Mỹ có 25% khả năng rơi vào suy thoái trong năm sau, tăng đáng kể so với mức 15% của dự báo trước đó. Lo ngại ngày đã khiến các chỉ số chứng khoán Mỹ giảm 2,6-3,4% trong phiên 5/8 - mức giảm mạnh nhất kể từ năm 2022.

Thứ ba là nguyên nhân xuất phát từ rủi ro địa chính trị, nhất là tình hình xung đột tại Trung Đông leo thang, kéo theo nhiều rủi ro với kinh tế toàn cầu, khiến nhiều nhà đầu tư quyết định bán cổ phiếu, đầu tư vào những kênh trú ẩn an toàn hơn như đồng JPY, trái phiếu Chính phủ Mỹ…

Ngoài ra, đợt điều chỉnh này còn do nhiều thị trường chứng khoán trên toàn cầu đã tăng nhanh thời gian qua. Từ đầu năm 2024 đến nay, giá chứng khoán, nhất là nhóm ngành công nghiệp thông tin, thương mại điện tử tăng nhanh. Tính hết tháng 7, chỉ số Nasdaq tăng 14,2%, S&P 500 tăng 14%, Stoxx Europe 600 tăng 8,4%, Nikkei tăng 19,7%....

Các thị trường này đều tăng mạnh trong khi nền kinh tế thực phục hồi chậm, tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2024 dự báo tăng khoảng 2,6%, tương đương mức tăng năm 2023 vì vậy chắc chắn sẽ phải có cú điều chỉnh.