Ba trái phiếu thứ cấp trị giá nghìn tỷ của VAB được xếp hạng BBB+

VIS Rating mới đây vừa công bố xếp hạng tín nhiệm với ba trái phiếu thứ cấp do Ngân hàng TMCP Việt Á (VietABank - VAB) phát hành. Theo đó, VIS Rating công bố mức xếp hạng BBB+ cho cả ba trái phiếu thứ cấp của VAB bao gồm VABCLH2330001, VAB2431001 và VABLH2431002. Ba trái phiếu cùng có kỳ hạn 7 năm, lãi suất cao nhất 8,5%/ năm và tổng trị giá huy động 1.000 tỷ đồng.

Theo bản công bố thông tin về chào bán trái phiếu riêng lẻ, số tiền thu được từ việc phát hành trái phiếu sẽ được sử dụng để tăng vốn cấp 2 cho ngân hàng và bổ sung nguồn vốn trung và dài hạn nhâm hỗ trợ hoạt động cho vay một số ngành mục tiêu bao gồm năng lượng, điện, công nghiệp chế biến, chế tạo và xây dựng.

VIS Rating cho hay mức xếp hạng BBB+ dành cho ba trái phiếu thứ cấp này thấp hơn một bậc so với xếp hạng tổ chức phát hành của VAB, phản ánh đánh giá tổng quan rằng trái phiếu thứ cấp của ngân hàng về mặt pháp lý có thứ tự ưu tiên trả nợ thấp hơn và mức độ tổn thất cao hơn khi so sánh với các nghĩa vụ nợ ưu tiên khác của ngân hàng.

Là ngân hàng thương mại tư nhân quy mô nhỏ tập trung vào khách hàng doanh nghiệp, tính đến thời điểm cuối năm 2024, VAB có khoảng 65% dư nợ hướng tới khách hàng doanh nghiệp lớn, 32% dư nợ hướng vào doanh nghiệp SME và chỉ khoảng 3% là cho vay cá nhân. 

Nhóm cổ đông lớn nhất của ngân hàng là CTCP Tập đoàn Đầu tư Việt Phương và người có liên quan nắm khoảng 19,83% tổng số cổ phần tính đến cuối 2024. Tuy nhiên gần đây, CTCP Tập đoàn Đầu tư Việt Phương đã đăng ký bán 17 triệu cổ phiếu VAB theo phương thức thỏa thuận hoặc khớp lệnh, thời gian thực hiện từ ngày 28/5/2025 - 26/6/2025. Giao dịch nếu thành công sẽ giảm sở hữu của cổ đông lớn này từ 65,9 triệu cổ phiếu xuống 48,9 triệu cổ phiếu, tương ứng tỷ lệ sở hữu giảm từ 12,21% xuống 9,06%. Động thái này nhiều khả năng nhằm đáp ứng quy định Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 (một cổ đông là tổ chức không được sở hữu cổ phần vượt quá 10% vốn điều lệ ngân hàng).

Trước đó, hồi tháng 4, VIS Rating đã công bố mức xếp hạng tổ chức phát hành dài hạn A- đối với VAB, theo đó phản ánh năng lực độc lập của ngân hàng ở mức trung bình. Đánh giá năng lực độc lập của VAB thể hiện rủi ro tài sản, khả năng sinh lời và an toàn vốn ở mức trung bình, nguồn thanh khoản trên trung bình cũng như cấu trúc nguồn vốn ở mức dưới trung bình so với các ngân hàng cùng nhóm. 

Rủi ro tài sản của VAB được VIS Rating đánh giá ở mức ‘Trung Bình’ phản ánh lịch sử cho vay doanh nghiệp lớn trên cơ sở có tài sản đảm bảo và tín dụng tập trung cao vào các doanh nghiệp lớn và công ty dự án có liên quan. 

VIS Rating đánh giá phần lớn khách hàng của VAB thuộc ngành bất động sản xây dựng và việc cho vay tập trung vào ngành nghề này sẽ khiến danh mục cho vay của ngân hàng dễ bị tổn thương hơn trước những rủi ro mang tính chu kỳ hoặc có những thay đổi chính trong ngành. 

Đáng chú ý trong đó, khoảng 15% danh mục cho vay của ngân hàng có liên quan tới một số dự án đang gặp nhiều vấn đề pháp lý và bị kéo dài trong nhiều năm. VAB kỳ vọng các dự án bị ảnh hưởng có thể xử lý các vấn đề pháp lý và chuẩn bị mở bán trong những năm tới, tuy nhiên nhóm xếp hạng VIS Rating lưu ý rằng một số doanh nghiệp liên quan đến các dự án này có tỷ lệ đòn bẩy cao và dòng tiền rất yếu. Ngoài ra, các khoản cho vay các doanh nghiệp này được đảm bảo bằng các hợp đồng hợp tác đầu tư mà VIS Rating đánh giá là không có chất lượng cao. Trong trường hợp các dự án không thể mở bán thương mại theo kế hoạch, ngân hàng có thể sẽ không có đủ bộ đệm dự phòng để hấp thụ rủi ro tín dụng tăng cao, theo VIS Rating.

Tỷ lệ bao phủ nợ xấu của VAB đạt 73% vào thời điểm cuối năm 2024, tuy nhiên đã tăng mạnh lên 150% vào cuối quý I/2025 và trở thành ngân hàng có LLR thứ hai trong ngành. 

Khả năng sinh lời của VAB cũng được VIS Rating đánh giá mức ‘Trung Bình’, phản ánh biên lãi ròng (NIM) thấp hơn trung bình ngành, trung bình khoảng 1,9% trong giai đoạn 2019 – 2024, được bù đắp một phần bởi chi phí tín dụng thấp. Kỳ vọng tỷ suất lợi nhuận trên tài sản bình quân (ROAA) sẽ ổn định trong 12-18 tháng tới khi cạnh tranh giữa các ngân hàng trong việc đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng và tiền gửi sẽ làm hạn chế những nỗ lực của ngân hàng trong việc cải thiện NIM.

Quy mô an toàn vốn cũng được định vị ở mức ‘Trung Bình’ phản ánh khả năng tạo vốn ổn định của ngân hàng nhằm hỗ trợ tăng trưởng tài sản và kỳ vọng về việc tích cực tăng vốn sẽ giúp duy trì an toàn vốn ổn định. 

Theo ban lãnh đạo ngân hàng, VAB dự kiến tăng 3.300 tỷ đồng vốn mới thông qua việc phát hành cổ phiếu mới cho cổ đông hiện hữu, thời gian thực hiện trong quý IV/2025 hoặc có thể muộn hơn tùy thuộc vào điều kiện thị trường. Bên cạnh đó, VAB cũng có kế hoạch phát hành 2.000-3.000 tỷ đồng trái phiếu vốn cấp 2 trong năm 2025 để hỗ trợ tăng trưởng tài sản.

Thanh khoản được đánh giá mức Trên Trung Bình, phản ánh lượng tài sản thanh khoản, bao gồm tiền mặt và tương đương tiền, trái phiếu Chính phủ, tiền gửi và cho vay các tổ chức tín dụng khác đủ để làm bộ đệm cho các nghĩa vụ nguồn vốn thị trường. Trong 5 năm vừa qua, tài sản thanh khoản của VAB chiếm khoảng 28% tổng tài sản, đủ bao phủ nguồn vốn thị trường của ngân hàng, chủ yếu là tiền gửi ngân hạn liên ngân hàng, trung bình chiếm khoảng 20% tổng tài sản trong cùng thời kỳ.

Tỷ lệ dư nợ cho vay khách hàng trên tiền gửi khách hàng (LDR) trung bình khoảng 84% trong 5 năm vừa qua, thấp hơn mức trung bình ngành là 100%. Bên cạnh đó, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn là 12% vào năm 2024, thấp hơn nhiều so với ngưỡng quy định là 30%.

VIS Rating kỳ vọng thanh khoản của ngân hàng sẽ ổn định trong vòng 12-18 tháng tới, nhưng đồng thời lưu ý rằng các ngân hàng nhỏ thường để bị tổn thương hơn khi có sự kiện rút tiền gửi hàng loạt và căng thẳng thanh khoản trong giai đoạn thị trường có nhiều biến động kéo dài.

Về cấu trúc nguồn vốn, VIS Rating đánh giá quy mô mạng lưới khiêm tốn dẫn đến cấu trúc nguồn vốn ngân hàng ở mức ‘Dưới Trung Bình’. Với đặc thù quy mô mạng lưới khiêm tốn chỉ khoảng 98 chi nhánh/phòng giao dịch tính đến cuối năm 2024, VAB có thị phần tiền gửi ở mức 0,7%. Tiền gửi không kỳ hạn chi phí thấp (CASA) trên tổng dư nợ là khoảng 5% trong 3 năm vừa qua, thấp hơn trung bình ngành. Ngân hàng phụ thuộc chủ yếu vào tiền gửi có kỳ hạn với chi phí cao hơn để hỗ trợ tăng trưởng hoạt động kinh doanh.

VAB hiện đang triển khai nhiều biện pháp nhằm thu hút CASA mới từ khách hàng SME và khách hàng cá nhân như tăng cường sức mạnh ngân hàng số và các kênh Omni, các giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt, các sản phẩm trả lương, tuy nhiên theo các chuyên gia, sự cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng trong hệ thống sẽ đặt ra thách thức lớn đối với VAB.

Các ngân hàng sẽ đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp

VIS Rating lần đầu tiên công bố xếp hạng tín nhiệm trái phiếu thứ cấp của một ngân hàng trong nước cho ba trái phiếu thứ cấp trong bối cảnh các ngân hàng trong nước ngày càng đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp nhằm cải thiện tỷ lệ an toàn vốn và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng. 

Nhu cầu tín dụng, đặc biệt từ phân khúc bán lẻ và doanh nghiệp SME tiếp tục tăng dẫn đến xu hướng tất yếu là các ngân hàng sẽ cần đa dạng hóa nguồn vốn huy động. VIS Rating chỉ ra rằng trái phiếu thứ cấp mặc dù có chi phí phát hành cao hơn so với nợ ưu tiên (ví dụ trái phiếu thường) nhưng được tính vào vốn cấp 2 trong tỷ lệ an toàn vốn và hỗ trợ nguồn vốn dài hạn. Do gặp khó khăn trong việc tăng vốn cổ phần mới, các ngân hàng quốc doanh và ngân hàng tư nhân nhỏ đã tích cực bổ sung nhu cầu vốn bằng việc phát hành trái phiếu thứ cấp.  

Hãng xếp hạng lưu ý, các trái phiếu thứ cấp là nghĩa vụ trực tiếp, không có tài sản bảo đảm và là khoản nợ thứ cấp của ngân hàng phát hành. Các trái phiếu này có thứ tự ngang bằng với các nghĩa vụ nợ thứ cấp khác của ngân hàng, và về mặt pháp lý có thứ tự ưu tiên thanh toán thấp hơn các nghĩa vụ nợ ưu tiên khác. Do vậy, trái phiếu thứ cấp thường bị xếp hạng thấp hơn nợ ưu tiên không đảm bảo, phản ánh thứ tự ưu tiên thanh toán thấp hơn và khả năng thu hồi thấp trong trường hợp ngân hàng phá sản.

Một đặc điểm nổi bật khác của trái phiếu thứ cấp là có cơ chế tùy chọn ngừng trả lãi và lũy kế lãi chưa trả. Nếu việc thanh toán lãi trong năm dẫn kết quả kinh doanh trong năm tài chính bị lỗ, ngân hàng có thể hoãn việc chi trả lãi trái phiếu. Mặc dù các khoản lãi được cộng dồn, nhưng thời điểm thanh toán không chắc chắn, làm phát sinh rủi ro dòng tiền cho nhà đầu tư. 

VIS Rating kỳ vọng các ngân hàng trong nước sẽ đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp trong giai đoạn 2025–2026, để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng tín dụng và duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo quy định. Khi khối lượng phát hành tăng lên, việc hiểu rõ rủi ro tín dụng liên quan đến các công cụ này trở nên ngày càng quan trọng đối với nhà đầu tư.