Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố Báo cáo Cập nhật Đánh giá Quốc gia năm 2021 cho Việt Nam, theo đó đưa ra giải pháp tập trung vào cải cách thể chế, nhằm giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Báo cáo cho biết giống như hầu hết các quốc gia trên thế giới, Việt Nam sẽ phải tìm cách tái thiết tốt hơn sau đại dịch COVID-19 và đáp ứng tham vọng trở thành một nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2045. 

Các chuyên gia của WB nhận định con đường này khó khăn và gian nan, vì chỉ có một số rất ít quốc gia có thể chuyển từ vị trí thu nhập trung bình lên vị trí thu nhập cao trong 50 năm qua. 

Cụ thể, chỉ có 18 quốc gia và vùng lãnh thổ được xác định là quốc gia có thu nhập trung bình vào năm 1965 đạt vị trí quốc gia có thu nhập cao vào năm 2013, trong đó có 5 quốc gia và vùng lãnh thổ ở Đông Á, bao gồm: Hồng Kong (Trung Quốc); Hàn Quốc; Nhật Bản; Singapore; và Đài Loan (Trung Quốc).

WB nhấn mạnh, những bước đi của Việt Nam hôm nay sẽ quyết định liệu trong hai thập kỷ tới, Việt Nam có thể trở nên thành công như Hàn Quốc hay sa vào bẫy thu nhập trung bình.

"Hàn Quốc chắc chắn là một trong những ví dụ thành công nhất khi tăng thu nhập bình quân đầu người lên gấp 6 lần trong 25 năm, sau khi đạt mức thu nhập bình quân đầu người tương đương với mức của Việt Nam hiện nay. Ngược lại, Thái Lan chỉ tăng thu nhập bình quân đầu người của mình lên được 2,7 lần trong cùng một khung thời gian báo cáo cho biết thêm.

Cần làm gì để đạt mục tiêu là nước có thu nhập cao vào năm 2045?

Theo WB, khủng hoảng COVID-19 là cú sốc toàn cầu lớn nhất trong nhiều thập kỷ. Trước đại dịch, Việt Nam đã định hình được tương đối rõ những ưu tiên cần thiết để đạt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045. 

Tuy nhiên, những ưu tiên này đã bị thay đổi bởi cường độ của cú sốc đại dịch và những thay đổi trong nền kinh tế toàn cầu. Việt Nam đã chứng tỏ khả năng chống chọi ngoạn mục trước đại dịch, nhưng nhiều doanh nghiệp và cá nhân cũng đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi đại dịch, và Chính phủ đã phải điều chỉnh một số chính sách để ứng phó với cuộc khủng hoảng và hỗ trợ phục hồi.

WB cho rằng cần định hình lại 6 ưu tiên phát triển, bao gồm: tập trung nâng cao giá trị gia tăng hàng xuất khẩu và đẩy mạnh thương mại dịch vụ; tăng tốc chuyển đổi số; chuyển tư duy sang tăng trưởng bền vững; tăng cường cơ sở hạ tầng; cân bằng sự ổn định ngành ngân hàng với mở rộng tài chính toàn diện và phát triển chiều sâu thị trường vốn; và chuyển sang chương trình bảo trợ xã hội trên toàn quốc.

Nếu muốn đạt được mục tiêu trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2035 và thành nước có thu nhập cao vào năm 2045, WB khuyến nghị chất lượng thương mại sẽ quyết định thành công của đất nước trong tương lai.

Cụ thể, cần đa dạng hóa thương mại, tăng tỷ trọng dịch vụ, giảm chi phí thương mại và khuyến khích hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu và địa phương. 

Trong lĩnh vực chuyển đổi số, WB khuyến nghị Chính phủ cần xem xét lại chính sách đổi mới sáng tạo, nâng cao kỹ năng số, thúc đẩy khả năng tiếp cận thông tin tốt hơn và xử lý hài hòa giữa an ninh thông tin và quyền riêng tư

Đại dịch đã làm gia tăng thêm sự cần thiết phải giải quyết rủi ro và bất ổn tài chính, điều tiết tốt hơn thị trường vốn trong nước và thúc đẩy hơn nữa tài chính toàn diện. Để giải quyết những thách thức này, hệ thống tài chính của Việt Nam cũng cần đến những giải pháp tổng thể liên quan đến cải thiện giám sát ngân hàng, đa dạng hóa thị trường vốn và tăng cường đổi mới công nghệ tài chính.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần phải nỗ lực đối với những ưu tiên chưa làm tốt liên quan đến môi trường và cơ sở hạ tầng.

Để làm được những điều này, WB cho rằng Chính phủ Việt Nam sẽ cần phải áp dụng một loạt các cải cách thể chế nếu muốn nâng cấp tầm nhìn, năng lực và động lực của mình một cách có hệ thống trong tất cả các ưu tiên phát triển của đất nước.

WB cho rằng Việt Nam có thể cải thiện thành tích thực thi chính sách với việc áp dụng 5 cải cách, bao gồm điều chỉnh khung định chế cho vững chắc, tinh giản thủ tục hành chính, sử dụng công cụ thị trường thông minh, tăng hiệu lực thực thi quy định và đảm bảo khả năng tham gia của các bên.