Chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu doanh thu các công ty chứng khoán (CTCK) là hoạt động tự doanh. Mảng tự doanh bao gồm tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ (FVTPL), các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (HTM) và các tài sản tài chính sẵn sàng để bán (AFS). Trong đó, phần lãi FVTPL và HTM ghi nhận vào kết quả kinh doanh còn lãi AFS hạch toán vào vốn chủ sở hữu nên không ảnh hưởng tới kết quả kinh doanh hàng quý. Tuy nhiên, khoản mục này giúp các CTCK điều tiết lợi nhuận từ việc chuyển các khoản đầu tư từ AFS sang FVTPL.

Về HTM, những khoản đầu tư tài chính nắm giữ đến ngày đáo hạn, đây phần lớn là các khoản lãi suất cố định như các khoản tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn, cho vay lấy lãi, công cụ thị trường tiền tệ...

Theo thống kê của người viết, tổng giá trị tài sản tự doanh của 74 công ty chứng khoán (CTCK) hàng đầu tại thời điểm cuối tháng 6 đạt xấp xỉ 200.532 tỷ đồng (khoảng 8,5 tỷ USD), tăng 18% so với cuối năm 2022 và tăng 10% so với cuối quý I. Trong đó, Top10 CTCK có khoản tự doanh lớn nhất chiếm hơn 131.584 tỷ đồng, tương đương 66% (khoảng 2/3) giá trị tự doanh toàn ngành.

Phần lớn danh mục tự doanh của các công ty chứng khoán đều gồm các tài sản ít hoặc không biến động như trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi, công cụ thị trường tiền tệ, tiền gửi ngân hàng; trong khi đó, phần cổ phiếu thường không chiếm tỷ lệ lớn.

Về cơ cấu giữa 3 loại tài sản FVTPL, HTM và AFS, đa số các đơn vị ghi nhận giá trị lớn nhất tại FVTPL. Như Chứng khoán VPBank (VPBankS), toàn bộ danh mục tự doanh là FVTPL, đạt 12.157 tỷ đồng tại cuối tháng 6. Đáng chú ý, CTCK đã tăng đáng kể 63% giá trị danh mục sau 6 tháng. Trong đó, giá trị trái phiếu tăng 39% lên 10.082 tỷ, đồng thời phát sinh khoản cổ phiếu 715 tỷ đồng.

Dẫn đầu về giá trị danh mục tự doanh vẫn là Chứng khoán SSI (Mã: SSI) với 31.424 tỷ đồng tại 30/6, giảm 9% so với cuối 2022, trong đó bao gồm FVTPL 26.529 tỷ, HTM 4.169 tỷ và AFS 726 tỷ đồng. Tại FVTPL, SSI đang nắm giữ 15.559 tỷ đồng chứng chỉ tiền gửi, 9.059 tỷ đồng trái phiếu chưa niêm yết, còn lại là cổ phiếu và và chứng khoán khác. Một số cổ phiếu trong danh mục FVTPL kể đến như: SGN (435 tỷ), FPT (34 tỷ), VPB (11 tỷ), MBB (5 tỷ đồng),... Khoản HTM toàn bộ 4.169 tỷ đồng là tiền gửi và chứng chỉ tiền gửi ngắn hạn.

SSI ghi nhận giá trị AFS tăng đến 90% sau 6 tháng, đạt 726 tỷ đồng tại cuối tháng 6. Trong AFS, cổ phiếu chiếm hơn 688 tỷ đồng, còn lại là trái phiếu. Mức tăng của AFS chủ yếu do công ty tăng ghi nhận cổ phiếu niêm yết tăng 188 tỷ đồng (tăng 154%), song không thuyết minh cụ thể. Giá trị cổ phiếu chưa niêm yết cũng tăng đáng kể 142 tỷ đồng (tăng 60%) lên 378 tỷ đồng, trong đó bao gồm các cổ phiếu CTCP PAN Farm (53,4 tỷ), Concung (40 tỷ đồng) và các cổ phiếu khác.

Chứng khoán VNDirect (Mã: VND) ghi nhận giá trị tự doanh đang đạt 25.817 tỷ đồng, tăng 5% sau 6 tháng đầu năm và lớn thứ hai thị trường. Trong đó, FVTPL chiếm 20.852 tỷ đồng, còn lại là HTM (toàn bộ là tiền gửi ngắn hạn) với 4.965 tỷ đồng. Trong cơ cấu FVTPL của VNDirect, cổ phiếu chiếm 1.988 tỷ, trái phiếu chiếm 10.245 tỷ, còn lại chứng chỉ tiền gửi chiếm 8.617 tỷ đồng.

Khác với số đông, Chứng khoán Kỹ thương (TCBS) không có FVTPL mà toàn bộ danh mục tự doanh là HTM và AFS. Tổng giá trị tự doanh đạt 14.773 tỷ đồng, tăng 41% sau 6 tháng. Tại HTM, công ty 678 tỷ đồng tiền gửi ngắn hạn, tăng so với mức 1 tỷ đồng vào cuối năm trước. Khoản AFS chủ yếu bao gồm cổ phiếu 1.098 tỷ đồng, trái phiếu 13.467 tỷ đồng và 199 tỷ đồng chứng chỉ tiền gửi. TCBS đã mạnh tay tăng đầu tư trái phiếu khoảng 87% sau 6 tháng, tương ứng với 6.270 tỷ đồng, và vươn lên thành đơn vị nắm lượng trái phiếu nhất ngành.

Ngoài 4 đơn vị trên, sở hữu danh mục tự doanh trên 10.000 tỷ đồng còn có Chứng khoán VPS hay Thiên Việt (Mã: TVS). Danh mục của VPS bao gồm HTM 1.500 tỷ và FVTPL 10.757 tỷ đồng tại cuối tháng 6. Khoản HTM chỉ mới phát sinh 1.500 tỷ đồng tiền gửi ngắn hạn. Giá trị FVTPL tăng 155% sau 6 tháng, đạt 9.557 tỷ đồng, chủ yếu là chứng chỉ tiền gửi 7.850 tỷ, trái phiếu 1.661 tỷ, còn cổ phiếu chỉ chiếm 46 tỷ đồng. FVTPL tăng mạnh do công ty tăng lượng chứng chỉ tiền gửi và trái phiếu.

Trường hợp của TVS, giá trị tự doanh lại tập trung ở HTM. Cụ thể, giá trị danh mục tự doanh cuối tháng 6 đạt 10.646 tỷ đồng, tăng 23% sau 6 tháng, bao gồm HTM 9,023 tỷ, 211 tỷ FVTPL và 1.412 tỷ đồng AFS. Trong HTM của TVS, tiền gửi và chứng chỉ tiền gửi chiếm 5.665 tỷ, trái phiếu chiếm 3.357 tỷ đồng.