Kinh tế Nga trụ vững trước sức ép trừng phạt

GDP quý II của Nga đã giảm 4% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức giảm 5% mà các nhà phân tích dự đoán. Ngân hàng Trung ương Nga dự kiến suy thoái sẽ tiếp tục sâu hơn trong các quý sắp tới, đạt đáy trong nửa đầu năm 2023. 

Kết quả suy giảm diễn ra khi Nga đang cố gắng điều chỉnh lại nền kinh tế của mình khi phải đối mặt với hàng loạt lệnh trừng phạt các cường quốc phương Tây áp đặt liên quan đến căng thẳng Ukraine vốn đã làm gián đoạn thương mại và gần như loại Nga ra khỏi hệ thống tài chính toàn cầu.  

Liam Peach, chuyên gia kinh tế cấp cao về thị trường mới nổi tại Capital Economics nói: “Đã có những dấu hiệu ổn định trong nhiều lĩnh vực trong một hoặc hai tháng qua nhưng chúng tôi không kỳ vọng suy thoái sẽ chạm đáy cho đến quý II/ 2023 và cho rằng nền kinh tế sẽ trì trệ sau đó”.  .

Tác động tức thì của các biện pháp trừng phạt đã được giảm nhẹ nhờ hành động nhanh chóng từ Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) nhằm triển khai các biện pháp kiểm soát vốn và tăng mạnh lãi suất. Các biện pháp này đã ổn định thị trường trong nước và thậm chí đồng ruble còn trở thành một trong những đồng tiền hoạt động tốt nhất trên thế giới cho đến nay trong năm nay.

Sau đó, các biện pháp kích thích tài khóa và cắt giảm đáng kể lãi suất cũng đã có hiệu lực, làm giảm tác động ngắn hạn của các lệnh trừng phạt. Cuối tháng trước, ngân hàng trung ương đã gây sốc với việc giảm 150 điểm cơ bản trong lãi suất cơ bản của Nga, đưa lãi suất xuống 8% và đánh dấu lần cắt giảm thứ 5 liên tiếp kể từ khi đưa ra mức tăng khẩn cấp từ 9,5% lên 20% vào cuối tháng 2. 

“Suy thoái có thể sâu hơn nhiều nhưng ngân hàng trung ương đã thực hiện các biện pháp ngay lập tức để ngăn chặn khủng hoảng tài chính diễn ra. Có vẻ như khả năng phục hồi của lĩnh vực năng lượng Nga đã xoa dịu tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây”, Peach nói thêm.

Thiệt hại về lâu dài nghiêm trọng hơn 

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế cho rằng thiệt hại lâu dài đối với nền kinh tế Nga là nghiêm trọng hơn nhiều, vì sự phân tán của doanh nghiệp và nhân tài dần dần kìm nén hoạt động kinh tế, cùng với việc thiếu khả năng tiếp cận các công nghệ quan trọng.

Trong khi đó, các lệnh trừng phạt đã ảnh hưởng nặng nề đến một số lĩnh vực của nền kinh tế, với sản lượng sản xuất giảm 4% theo quý và sản xuất trong các lĩnh vực phụ thuộc vào nhập khẩu giảm hơn 10%.

Nhu cầu của người tiêu dùng cũng suy yếu mạnh; doanh số bán lẻ giảm 11% so với quý trước sau cú sốc lạm phát dữ dội vào tháng 3, trong khi niềm tin của người tiêu dùng sụp đổ và các điều kiện tiền tệ được thắt chặt.

“Quý III có thể sẽ là một quý suy giảm tiếp theo, nhưng có thể giảm nhẹ so với Quý II. Sự đi xuống trong doanh số bán lẻ và sản xuất đã dịu lại, lạm phát hạ nhiệt và các điều kiện tiền tệ đã nới lỏng”, Peach nói, “Mặc dù vậy, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng, bao gồm hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây và lệnh cấm cung cấp bảo hiểm cho việc vận chuyển dầu của Nga, mà chúng tôi cho rằng sẽ khiến sản lượng giảm 10% trong năm tới”.

Capital Economics không kỳ vọng GDP của Nga sẽ chạm đáy trong một năm hoặc lâu hơn.

Ngày 24/8 sẽ đánh dấu sáu tháng kể từ khi các lệnh trừng phạt toàn cầu lần đầu tiên được áp dụng đối với Nga liên quan chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine. Hiện đã có hơn 11.000 lệnh trừng phạt quốc tế đối với nước này.

“Bất chấp sự tấn công dữ dội của các lệnh trừng phạt, và dự đoán của nhiều nhà quan sát, nền kinh tế Nga đã không sụp đổ mặc dù phải đối mặt với khả năng suy giảm 5-6% trong năm nay”, Chris Weafer, Giám đốc điều hành của Macro-Advisory có trụ sở tại Moscow, cho biết.

Tuy nhiên, trong một ghi chú nghiên cứu, Weafer nói rằng nền kinh tế Nga đang lao đao chứ chưa phải chết chìm. “Nga phải đối mặt 5 đến 7 quý suy giảm kinh tế ở mức 1 con số và danh sách dài các thách thức nếu không được giải quyết một cách hiệu quả sẽ khiến tăng trưởng gần như trì trệ trong nhiều năm”. 

Macro-Advisory ước tính rằng nhà nước Nga chiếm hơn 60% GDP, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ chiếm dưới 25%. Ông nói thêm, sự mất cân bằng này hạn chế tăng trưởng trong thời gian bình thường nhưng cũng ngăn cản nền kinh tế trong thời kỳ khủng hoảng.

Trong khi đó, niềm tin kinh doanh, giảm mạnh trong tháng 3 và tháng 4, đã trở lại mức trung bình dài hạn cho cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ.

Weafer cũng không đồng ý với những đánh giá gần đây rằng nền kinh tế đang trên một chặng đường dài dẫn đến “sự lãng quên”, cho rằng việc các công ty phương Tây di cư ồ ạt khỏi Nga sẽ không gây bất lợi cho hoạt động như mọi người vẫn nghĩ.

“Hầu hết những công ty rời bỏ Nga là các công ty nhỏ (chẳng hạn như thời trang bán lẻ) hoặc đã bán cho người địa phương. Trong số 50 công ty hàng đầu do nước ngoài kiểm soát, chỉ có 3 công ty đã đóng cửa hoàn toàn, ”ông nói.

Điều này hoàn toàn trái ngược với cú đánh “thảm khốc” với nền kinh tế Nga được dự báo bởi một nghiên cứu của Đại học Yale công bố vào tháng trước sau khi phân tích dữ liệu về người tiêu dùng, thương mại và vận chuyển tần suất cao. Các tác giả của nghiên cứu lập luận rằng các lệnh trừng phạt và sự ra đi của hơn 1.000 công ty toàn cầu đang "làm tê liệt" nền kinh tế Nga.