Đây là nhận định được nhiều chuyên gia, đại diện các doanh nghiệp, hiệp hội ngành gỗ đưa ra tại Hội thảo “Ngành gỗ Việt Nam trong bối cảnh biến động thị tường - thực trạng và dự báo năm 2020” do Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam và tổ chức Forest Trends đồng phối hợp tổ chức.

Theo Báo cáo “Việt Nam xuất nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ: Thực trạng 2019 và xu hướng 2020”, trong năm 2019, kim ngạch xuất khẩu của ngành gỗ đạt trên 10,3 tỷ USD. Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và EU tiếp tục là 5 thị trường quan trọng nhất của Việt Nam với kim ngạch từ 5 thị trường đạt 9,3 tỷ USD (chiếm 90% tổng kim ngạch). Trong các thị trường này, Mỹ là thị trường lớn nhất, đã nhập đến 5,1 tỷ USD các mặt hàng gỗ từ Việt Nam.

Bên cạnh đó, năm 2019, ngành gỗ bỏ ra gần 2,55 tỷ USD để nhập khẩu các mặt hàng gỗ vào Việt Nam, chủ yếu là gỗ nguyên liệu. Trung Quốc, châu Phi, Mỹ, EU là các nguồn cung gỗ nguyên liệu lớn nhất cho Việt Nam, với tổng giá trị trên 1,7 tỷ USD; chủ yếu là: Gỗ tròn, gỗ xẻ, gỗ ván. Trong đó, Trung Quốc là quốc gia cung cấp các loại ván lớn nhất cho Việt Nam.

Theo các chuyên gia tại hội thảo, năm 2020 có thể là năm biến động đối với ngành gỗ do ảnh hưởng của dịch COVID-19 đang diễn biến rất phức tạp tại Trung Quốc – một trong những thị trường xuất nhập khẩu các mặt hàng gỗ rất quan trọng của Việt Nam - bởi thực tế, bức tranh thương mại gỗ Việt Nam-Trung Quốc chủ yếu hình thành do nhóm các mặt hàng gỗ nguyên liệu. Dịch COVID-19 bùng phát tháng 12/2019 được cho là sẽ tiếp tục tác động tiêu cực đến quan hệ thương mại giữ hai nước. Cùng với đó, dăm gỗ là mặt hàng quan trọng nhất được xuất từ Việt Nam sang Trung Quốc với kim ngạch năm 2019 đạt 972,2 triệu USD, chiếm 79,2% tổng kim ngạch xuất khẩu tất cả các mặt hàng.

Chia sẻ thêm về những khó khăn này, ông Tô Xuân Phúc, Tổ chức Forest Trends cho hay, dịch COVID-19 làm cho các công ty sản xuất giấy, bột giấy tại Trung Quốc phải ngừng hoạt động, hoặc hoạt động cầm chừng. Điều này đang và sẽ tiếp tục gây ra tình trạng chậm chễ trong việc xuất khẩu dăm của Việt Nam sang thị trường này. Không chỉ vậy, Chính phủ Trung Quốc cũng đã quyết định dừng dỡ hàng ở một số cảng và tăng cường biện pháp kiểm tra nghiêm ngặt đối với các phương tiện vận chuyển, bốc dỡ hàng, bao gồm hàng vận chuyển bằng tàu biển và điều này tiếp tục gây khó khăn cho xuất khẩu dăm gỗ từ Việt Nam.

Ở chiều nhập khẩu, ông Tô Xuân Phúc thông tin thêm, các loại ván là nhóm mặt hàng quan trọng nhất được nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, với giá trị nhập khẩu năm 2019 đạt 395,5 triệu USD, chiếm 60% trong tổng kim ngạch tất cả các mặt hàng gỗ từ Trung Quốc nhập vào Việt Nam trong cùng năm. Dịch COVID-19 đã làm cho luồng cung này hiện đang bị dừng lại. Lượng hàng đã nhập trước đó có thể giúp doanh nghiệp Việt đủ nguyên liệu từ nguồn này trong vòng 1-2 tháng nữa. Hết giai đoạn này, nếu dịch chưa dừng lại, các doanh nghiệp nhập khẩu từ Việt Nam sẽ cần tìm kiếm nguồn hàng thay thế hoặc phải đình trệ sản xuất.

Ngoài ra, theo ông Phúc cũng phải nói thêm rằng, Trung Quốc là nguồn cung phụ kiện quan trọng cho ngành gỗ của Việt Nam. Các doanh nghiệp tại Việt Nam phụ thuộc nhiều vào các mặt hàng như dây đai, phụ kiện, thanh trượt, bản lề, sơn, hóa chất và một số mặt hàng kim loại khác từ Trung Quốc. Do đó, dịch COVID-19 cũng làm cho các nguồn cung này bị chững lại. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp tại Việt Nam cần tìm kiếm nguồn cung thay thế, đặc biệt khi nguồn phụ kiện được nhập khẩu từ trước chỉ còn khoảng 2-3 tháng.

Còn theo Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam Đỗ Xuân Lập, dịch COVID-19 gây ra sự đứt đoạn nguồn cung không nhỏ, ảnh hưởng tới ngành gỗ Việt. Ví dụ với mặt hàng sơn, nhiều loại sơn là sơn Mỹ nhưng cũng được sản xuất tại Trung Quốc. Nhiều nguyên phụ liệu cho ngành gỗ được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Bên cạnh đó, dịch COVID-19 còn tác động đến các nhà máy của Trung Quốc vận hành tại Việt Nam, khi các nhà máy chưa được phép quay lại hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng do chính sách phong toả của cả Việt Nam và Trung Quốc. Theo thống kê, có 184 doanh nghiệp Trung Quốc đang hoạt động trong ngành gỗ tại Việt Nam, trong đó có 93 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu các mặt hàng gỗ từ Việt Nam. Dịch COVID-19 không chỉ tác động đến các doanh nghiệp Trung Quốc đang hoạt động tại Việt Nam, mà còn cả các doanh nghiệp FDI từ các quốc gia khác hoạt động tại Việt Nam và phụ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu từ Trung Quốc.

Vì vậy, ông Đỗ Xuân Lập cho rằng, các doanh nghiệp cần chủ động, nhanh chóng tìm kiếm các nhà cung cấp nguyên phụ liệu thay thế từ Việt Nam cũng như các nước. Các doanh nghiệp trong nước cũng cần liên kết với nhau để các sản phẩm của mình được tham gia vào chuỗi cung ứng trong sản xuất sản phẩm xuất khẩu. Khi cùng nhau hợp tác để sản phẩm đáp ứng được các tiêu chí của nhà nhập khẩu và nhanh chóng gia nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu.