Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản năm 2023 giảm 17%, đạt hơn 9 tỷ USD. Nguyên nhân được đưa ra là tình trạng lạm phát cao, nhu cầu giảm, tồn kho lớn, giá giảm và những khó khăn, bất cập trong sản xuất kinh doanh trong nước.

Trong báo cáo Triển vọng ngành thủy sản năm 2024 vừa được phát hành, đội ngũ phân tích SSI Research kỳ vọng tốc độ phục hồi chậm trong năm 2024, chủ yếu là vào nửa cuối năm 2024, do xuất khẩu thủy sản Việt Nam tiếp tục có xu hướng giảm từ năm 2023.

Đối với ngành cá tra, nhìn lại chu kỳ trước, SSI cho biết giá bán trung bình phải mất từ 1,5-2 năm để chạm đáy và mất khoảng 4 năm để đi hết chu kỳ. Do đó, kỳ vọng giá bán trung bình của cá tra có thể tăng trở lại trong nửa cuối năm 2024 (hai năm từ đỉnh xuống đáy). 

Đồng thời, chuyên gia kỳ vọng sản lượng xuất sang Châu Âu và Trung Quốc sẽ bù đắp một phần sự sụt giảm sản lượng xuất sang Mỹ trong nửa đầu năm 2024 và nhu cầu từ Mỹ sẽ phục hồi từ nửa cuối năm 2024 (mùa cao điểm). Trong tháng 12/2023, giá bán trung bình sang Mỹ và Trung Quốc lần lượt đạt 2,5 USD/kg (giảm 16% so với cùng kỳ) và 2,1 USD/kg (giảm 8%), tiếp tục xu hướng giảm kể từ tháng 8/2022.

Đối với ngành tôm, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm trong nước sẽ tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng và giá trị xuất khẩu theo tháng được kỳ vọng tăng với tốc độ chậm.

Việt Nam là nước xuất khẩu tôm lớn thứ 4 tại thị trường Mỹ (sau Ấn Độ, Indonesia, Ecuador) và đứng số 1 tại Nhật Bản, do Việt Nam có lợi thế sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng với nguồn công nhân lành nghề sử dụng công nghệ xử lý tiên tiến. Còn Ecuador, Ấn Độ, Indonesia chủ yếu xuất khẩu tôm chưa qua chế biến với giá bán thấp.

Nhìn về năm 2024, giá bán tôm bình quân có thể duy trì ổn định hoặc tăng nhẹ so với cùng kỳ, do nhu cầu tiêu dùng phục hồi yếu và phải cạnh tranh với các nước như Ecuador, Ấn Độ, Indonesia với mức giá chiết khấu cao hơn.

Ngoài ra, biên lợi nhuận gộp của các công ty chế biến được kỳ vọng được hỗ trợ một phần bởi giá đầu vào giảm. Tháng 12/2023, giá bán trung bình giảm, giá cá nguyên liệu và cá giống lần lượt giảm 9% và 22% so với cùng kỳ; còn giá tôm nguyên liệu giảm 19%.

“Do sản lượng đơn đặt hàng phục hồi yếu, chúng tôi cho rằng sẽ không thiếu nguồn cung tôm hay cá nguyên liệu và giá sẽ giảm nhẹ do nhu cầu yếu. Tuy nhiên, biên lợi nhuận gộp vẫn sẽ giảm so với cùng kỳ trong nửa đầu năm 2024 do giá bán trung bình giảm và mức giảm nhanh hơn so với nguyên liệu đầu vào”, đội ngũ phân tích nhận định.

Hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu đều sử dụng hợp đồng FOB khi xuất khẩu, nghĩa là người mua sẽ chịu chi phí vận chuyển. Tuy nhiên, do nhu cầu vẫn suy yếu nên người mua có thể đàm phán với nhà cung cấp để chia sẻ gánh nặng. Vì vậy, SSI cho rằng các doanh nghiệp xuất khẩu trong quý I/2024 có thể phải đối mặt với chi phí bán hàng cao hơn hoặc giá bán thấp hơn cho đến khi căng thẳng Biển Đỏ hạ nhiệt.

Ước tính, chi phí vận chuyển tăng sẽ khiến chi phí vận chuyển trên doanh thu của các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra tăng khoảng 3-5% trong tháng 12/2023 lên 7-10% trong tháng 1/2024.

Từ những phân tích trên, SSI đánh giá lợi nhuận ngành thủy sản được kỳ vọng tăng khoảng 20-30% so với cùng kỳ trong năm 2024 (chủ yếu trong nửa cuối năm 2024), so với mức giảm lợi nhuận khoảng 50-80% so với cùng kỳ trong năm 2023.