Ngày 30/12, cửa hàng nhượng quyền đầu tiên của WinMart+ chính thức khai trương tại Hà Nội. Đây là một trong số 20.000 cửa hàng nhượng quyền mục tiêu của Masan đến năm 2025, kỳ vọng phục vụ 35 - 50 triệu người tiêu dùng trong nước. 

Động thái mới nhất này được đánh giá là bước đi mang tính chiến lược của ông lớn Masan Group, có khả năng sẽ làm thay đổi cục diện cuộc chơi bán lẻ hiện tại tại Việt Nam.

Theo Bộ Công Thương, quy mô đầu tư thị trường bán lẻ Việt Nam đã cán mốc 180 tỷ USD vào năm 2020 và được dự báo sẽ sớm đạt 200 tỷ USD trong hai năm tới. Việt Nam đồng thời được đánh giá là một trong 30 thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất thế giới. 

Tuy nhiên khi cả doanh nghiệp ngoại lẫn doanh nghiệp nội đều đổ tiền vào lĩnh vực này, đã tạo ra thế cục cạnh tranh gay gắt. Trong những năm qua, thị trường bán lẻ Việt liên tục chứng kiến sự dịch chuyển.

Đầu tiên phải kể đến sự lên ngôi của các doanh nghiệp nội. Các doanh nghiệp có "máu mặt" như WinMart (Masan Group), Bách Hoá Xanh (MWG) hay Saigon Co.op,… đều lần lượt mở rộng và chi phối thị trường. Ngược lại, các thương hiệu ngoại đang chật vật để tự làm mới hình ảnh, mô hình kinh doanh.

Đơn cử, năm 2016, người Pháp cũng đã bán hệ thống Big C trị giá 1 tỷ USD cho tập đoàn Central Group của Thái Lan. Hay đầu năm nay là sự rút lui của chuỗi siêu thị Emart Hàn Quốc sau 5 năm tìm kiếm cơ hội tại Việt Nam. Ngoài ra, trước đó còn rất nhiều cái tên ngoại như Metro của Đức hay Auchan của Pháp,… cũng dần thoái lui khỏi thị trường do sự cạnh tranh khốc liệt.

Dòng dịch chuyển thứ hai phải nhắc tới đó là kênh bán lẻ truyền thống (chợ, cửa hàng nhỏ lẻ) đang ngày một thu hẹp và phải nhường chỗ cho kênh bán lẻ hiện đại như trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng tiện lợi,… 

Cập nhật mới nhất từ VDSC, tính đến tháng 5 năm nay, thị phần bán lẻ hiện đại đã tăng từ 31% (2019) lên 34%. Đồng nghĩa kênh bán lẻ truyền thống đã bị thu hẹp đáng kể chỉ sau hai năm.

Trong kênh bán lẻ hiện đại thì 15% thị phần thuộc về các trung tâm thương mại, 10% qua siêu thị mini và tới 50% thị phần thuộc về các cửa hàng tiện lợi, theo số liệu thống kê từ Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương). 

Điều này cho thấy trong thời gian tới cửa hàng tiện lợi có thể sẽ là mô hình tiên phong để thúc đẩy sự chuyển dịch của bán lẻ hiện đại tại Việt Nam. Đặc biệt với mục tiêu 20.000 cửa hàng nhượng quyền của Masan Group vừa triển khai, dự báo này là hoàn toàn có thể xảy ra.

Xu hướng chuỗi hoá thị trường

Theo công ty nghiên cứu thị trường Nielsen, số người được khảo sát cho biết tần suất họ đến một số cửa hàng như 7-Eleven hoặc Circle K đã tăng vọt lên 57% vào năm 2020, từ mức chỉ 6% vào năm 2016. Ngược lại, tỉ lệ sử dụng các cửa hàng truyền thống giảm 2,5% từ năm 2018 đến năm 2019.

Sự bùng nổ hệ thống các cửa hàng tiện lợi trong những năm gần đây tại Việt Nam là những dấu hiệu dễ thấy nhất về sự thay đổi mô hình và thói quen tiêu dùng của khách hàng. Khách hàng dần tìm đến các chuỗi cửa hàng có thương hiệu vì sự quen thuộc và nhất quán của chúng tại bất cứ đâu.

Facebook cho biết trong một báo cáo năm 2020 về sáu nền kinh tế lớn của Đông Nam Á rằng, mức độ ưa chuộng thương hiệu ở Việt Nam xếp cao nhất, nơi 54% người dân có xu hướng mua các thương hiệu lâu đời hơn, so với mức cao tiếp theo là 45% ở Malaysia và 43% ở Thái Lan. "Mọi người có xu hướng sẵn sàng thử và chuyển đổi. Họ muốn chắc chắn rằng nếu họ trả nhiều hơn, thì môi trường và xã hội cũng được đền đáp", báo cáo viết.

Được chuyển giao từ tay Vingroup vào cuối năm 2019, chuỗi WinMart/WinMart+ đã tăng trưởng thần tốc trong khoảng thời gian hai năm qua bất chấp những tác động tiêu cực từ dịch bệnh. Kết quả, quý III/2021 ghi nhận là quý quý đầu tiên có WinCommerce - đơn vị vận hành chuỗi WinMart và WinMart+ có lãi với lợi nhuận sau thuế 137 tỷ đồng. Trước đó, WinCommerce đã có 4 quý liên tiếp đạt EBITDA dương.

Theo Masan Group, kết quả này có được là nhờ các sáng kiến cải thiện lợi nhuận thương mại (gồm biên lợi nhuận gộp và các hình thức hỗ trợ khác từ các nhà cung cấp), tối ưu hóa chi phí vận hành cửa hàng và gia tăng hiệu quả chuỗi cung ứng. Có thể nói sau hai năm miệt mài thử - sai, tập đoàn Việt Nam đã tìm ra công thức tăng trưởng cho mô hình bán lẻ chuỗi cửa hàng.

Kỷ nguyên tiếp theo của bán lẻ hiện đại

Bên cạnh năng lực tự thân từ các tập đoàn bán lẻ lớn, việc áp dụng công nghệ và mô hình nhượng quyền thương mại đối với các cửa hàng tạp hoá truyền thống có thể giúp đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi sang các kênh bán lẻ hiện đại tại Việt Nam.

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, hiện Việt Nam có khoảng hơn 1 triệu cửa hàng quy mô hộ gia đình. Như vậy, nếu chỉ vài phần trăm trong số này chuyển đổi sang mô hình cửa hàng tiện lợi dưới hình thức nhượng quyền, quy mô bán lẻ hiện đại có thể tăng lên gấp nhiều lần.

Về điều này, Masan Group hồi cuối năm ngoái đã đưa ra một chiến lược đầy tham vọng có tên "Alpha-Bet". Trong đó, Masan sẽ tự vận hành khoảng 10.000 cửa hàng và có trong tay 20.000 cửa hàng nhượng quyền bằng cách hợp tác với những tiệm tạp hóa gia đình. Mục tiêu theo đuổi của chiến lược này là tiếp cận 35 - 50 triệu khách hàng, gia tăng khả năng tiếp cận thị trường bán lẻ hiện đại từ 1% lên gần 25%.

Hình thức nhượng quyền này có thể coi là sự hợp tác win - win (cùng thắng) giữa hai bên. Đối với bên kinh doanh nhượng quyền, ở đây là Masan Group, phương thức này sẽ giúp doanh nghiệp tận dụng được nguồn vốn, nhân lực từ đối tác để mở rộng kinh doanh, nâng cao giá trị thương hiệu chuỗi khi độ phủ sóng ngày một cao.

Hơn nữa, với việc nhận nhượng quyền thương mại từ mô hình bán lẻ WinMart+ đã chứng minh được tính hiệu quả và thành công trong hai năm qua, các hộ kinh doanh nhỏ lẻ cũng sẽ được chuyển giao, học hỏi cách tiếp cận kinh doanh và phương thức quản lý tiên tiến.

Về điểm này, trong kế hoạch nhượng quyền của mình, Masan cũng nhấn mạnh vào kỳ vọng sẽ thay đổi thị trường bán lẻ cả về chất và lượng. Trong đó, người tiêu dùng sẽ tiết kiệm được từ 5-10% cho các hàng hóa thiết yếu, nhà sản xuất và nông dân sẽ gia tăng lợi nhuận từ 5-10%, đối tác nhượng quyền bán lẻ sẽ gia tăng lợi nhuận từ 5-10% so với hoạt động hiện tại của họ.

Mô hình nhượng quyền thương mại là không mới. Nó đã xuất hiện tại Việt Nam từ những năm 90 của thế kỷ XX song đến thời gian gần đây mới được quan tâm nhiều khi có xuất hiện và bùng nổ những thương hiệu như McDonalds, Trung Nguyên, Phở 24, Kinh Đô Bakery,... 

Rõ ràng, với sự nhập cuộc đầy táo bạo của ông lớn bán lẻ Masan Group, giới kinh doanh kỳ vọng bằng nhượng quyền thương mại sẽ mang lại làn gió mới cho thị trường bán lẻ Việt Nam.