Tôm dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu

Theo số liệu Hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản (Vasep) vừa công bố, xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2025 ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ, đạt kim ngạch 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 4, kim ngạch xuất khẩu đạt 850,5 triệu USD, tăng 10%. 

Tuy nhiên, Vasep đánh giá, bức tranh xuất khẩu không đồng đều giữa các sản phẩm và thị trường, trong bối cảnh bất ổn về thuế quan đối ứng từ Hoa Kỳ đang tạo ra nhiều thách thức.

Tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực, đóng góp 1,27 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm, tăng 30% so với cùng kỳ. Sự tăng trưởng này đến từ nhu cầu mạnh mẽ tại các thị trường lớn như Trung Quốc, EU và Nhật Bản, cùng với giá tôm dần phục hồi do tái cân bằng cung cầu toàn cầu. 

Cá tra, với kim ngạch 632,7 triệu USD, tăng 9%, duy trì vị thế quan trọng nhưng tăng trưởng chậm lại, đặc biệt trong tháng 4 chỉ đạt 167,7 triệu USD, không tăng so với cùng kỳ. 

Cá ngừ ghi nhận sự sụt giảm 12% trong tháng 4 nhưng lũy kế 4 tháng vẫn tăng nhẹ 1%, đạt 304,2 triệu USD. Sự thiếu hụt nguyên liệu, đặc biệt do quy định kích thước tối thiểu cá ngừ vằn, đã hạn chế sản xuất và xuất khẩu. 

Ngược lại, các mặt hàng như cá rô phi và cá điêu hồng tăng trưởng đột phá (138%, đạt 19 triệu USD), dù đóng góp còn nhỏ. Nhuyễn thể (chân đầu, có vỏ) và cua ghẹ cũng ghi nhận tăng trưởng ấn tượng, nhờ nhu cầu cao từ Trung Quốc và ASEAN.

Trung Quốc và Hồng Kông là thị trường dẫn đầu, đạt 709,8 triệu USD trong 4 tháng, tăng 56% chủ yếu nhờ nhu cầu tôm, cua ghẹ và nhuyễn thể phục vụ phân khúc cao cấp. 

Nhật Bản đứng thứ hai với 536,6 triệu USD (tăng 22%), tăng trưởng ổn định nhờ các sản phẩm giá trị gia tăng. EU và Hàn Quốc cũng cho thấy tiềm năng với kim ngạch lần lượt 351,5 triệu USD (tăng 17%) và 264,1 triệu USD (tăng 15%), đặc biệt nhờ các chính sách thuế quan ưu đãi từ EVFTA.

ASEAN là điểm sáng với 218,8 triệu USD (tăng 25%), trong khi Trung Đông giảm 8% do nhu cầu tiêu thụ thấp.

Thị trường Hoa Kỳ chỉ đạt 498,4 triệu USD (tăng 7%), với tháng 4 sụt giảm 15% (120,5 triệu USD). Sự suy giảm này phản ánh tác động của chính sách thuế quan đối ứng hiện tại từ Hoa Kỳ, làm xáo trộn hoạt động xuất khẩu. 

Chính sách thuế quan đối ứng của Hoa Kỳ, với mức thuế chống bán phá giá cao (lên tới 46% đối với một số sản phẩm), đang tạo áp lực lớn lên xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các mặt hàng như cá tra và tôm, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường này, chịu ảnh hưởng nặng nề.

Thuế quan làm tăng giá thành sản phẩm, khiến các nhà nhập khẩu Mỹ cân nhắc chuyển hướng sang các nguồn cung khác như Ấn Độ hay Ecuador. Các rào cản kỹ thuật, như kiểm tra an toàn thực phẩm và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe, cũng làm giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.

Tuy nhiên, Hiệp định CPTPP và các FTA khác đang giúp Việt Nam giảm thiểu tác động tiêu cực bằng cách mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản và ASEAN. Doanh nghiệp Việt Nam cũng đang điều chỉnh chiến lược, tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng và đa dạng hóa thị trường để giảm phụ thuộc vào Hoa Kỳ.

Dự báo xu hướng 2 tháng tới

Trong tháng 5 và tháng 6, xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ có sự chuyển dịch mạnh mẽ trước khi chính sách thuế quan đối ứng mới của Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 9/7. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang Hoa Kỳ, đặc biệt với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra, nhằm tận dụng tối đa giai đoạn trước khi thuế quan mới làm tăng chi phí.

Dự kiến kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này có thể tăng 10-15% so với tháng 4, nhờ các hợp đồng được ký kết gấp rút và chiến lược giảm giá để duy trì thị phần.

Ngược lại, xuất khẩu sang các thị trường khác như Trung Quốc và ASEAN có khả năng chững lại, với mức tăng trưởng chỉ khoảng 3-5%. Nguyên nhân là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ sản phẩm thủy sản Trung Quốc, vốn bị áp thuế cao tại Hoa Kỳ và buộc phải chuyển hướng sang thị trường nội địa cũng như các thị trường lân cận như ASEAN.

Sự cạnh tranh này sẽ làm giảm sức hút của sản phẩm Việt Nam, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ. EU và Nhật Bản có thể duy trì tăng trưởng ổn định (khoảng 8-10%), nhờ lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do, nhưng không đủ bù đắp sự chững lại ở Trung Quốc và ASEAN.