Thống kê của Tổng cục Thuế cho thấy, tính chung trong cả nước, năm 2021, số thu thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng bất động sản đạt 21 nghìn tỷ đồng, tăng hơn 4,9 nghìn tỷ đồng (tăng 30%) so với năm 2020. Sang năm 2022, kết quả thu thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng bất động sản những tháng đầu năm đạt 16,6 nghìn tỷ đồng, tăng 73% so cùng kỳ năm 2021. Theo một số thống kê, giá bất động sản ở một số phân khúc và khu vực nhất định hiện đang cao gấp 20 - 25 lần thu nhập người dân và con.

Nhận định về thuế bất động sản, bà Nguyễn Thị Cúc, Nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục Thuế, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết, đánh giá hiện nay chính sách điều tiết về đất đai phức tạp và đa dạng nhất so với chính sách điều tiết thuế, phí, thu ngân sách Nhà nước nói chung.

Theo bà Cúc, các khoản thu điều tiết về đất đai hiện nay gồm thuế sử dụng đất nông nghiệp; thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; tiền sử dụng đất; tiền thuê đất, thuê mặt nước; lệ phí trước bạ; thuế giá trị gia tăng; thuế thu nhập doanh nghiệp; thuế thu nhập cá nhân. Về thuế thu nhập cá nhân, hiện nay căn cứ tính thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản là giá chuyển nhượng từng lần và thuế suất 2%.

"Trường hợp giá cả thị trường biến động tăng cao, nộp thuế theo mức thuế suất 2% là có lợi cho người chuyển nhượng. Nhưng khi giá bất động sản đóng băng, giảm nhanh... thì người chuyển nhượng bị thua lỗ vẫn phải kê khai nộp thuế thu nhập cá nhân", nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế nêu vấn đề.

Mặt khác, cũng theo bà Cúc, do quy định giá đất tính thuế thu nhập cá nhân là giá theo hợp đồng mua bán 2 bên, trường hợp giá hợp đồng thấp hơn giá thị trường thì áp giá tính thuế theo giá đất do UBND tỉnh, thành phố quy định.

"Từ đó dẫn đến tình trạng thất thu thuế do khai giá thấp để tránh thuế, đặc biệt là giá đất do UBND tỉnh, thành quy định không kịp theo tốc độ thay đổi của giá bất động sản, quy định chênh lệch giữa các tuyến đường trong cùng phường, quận...", bà Cúc nhìn nhận. "Ngược lại, cũng có trường hợp giá đất do UBND tỉnh, thành phố quy định cao hơn giá thực tế, gây khó khăn cho người chuyển nhượng".

Vì vậy, theo nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, có thể xem xét thay đổi theo hướng cá nhân có hóa đơn chứng từ và chứng minh chuyển nhượng bất động sản bị lỗ sẽ không phải nộp thuế trên doanh thu chuyển nhượng 2%.

"Về thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập đối với hoạt động chuyển nhượng bất động sản  phải hạch toán riêng để kê khai nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo thuế suất cơ bản, hiện hành là 20%, không được hưởng ưu đãi (trừ nhà ở xã hội)", bà Cúc nói. Do đó, hoạt động chuyển nhượng bất động sản có lãi mà hoạt động kinh doanh khác của doanh nghiệp bị lỗ thì doanh nghiệp phải nộp vào ngân sách nhà nước lãi chuyển nhượng bất động sản theo quy định và không được bù trừ số lãi của hoạt động sản xuất kinh doanh bất động sản với lỗ hoạt động kinh doanh khác.

"Quy định này chưa thật sự công bằng với các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, gây bất cập và thiếu chủ động tài chính cho doanh nghiệp. Theo đó, nên sửa đổi theo hướng doanh nghiệp được chủ động bù trừ lãi, lỗ của hoạt động kinh doanh bất động sản với hoạt động sản xuất kinh doanh khác để xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp", bà Cúc kiến nghị.

Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thị Cúc cũng đề xuất cần nghiên cứu ban hành chính sách điều tiết hợp lý; xây dựng chính sách thuế theo hướng đơn giản, dễ hiểu, dễ xác định rõ đối tượng chịu thuế tài sản, đất đai, số thuế phải nộp; hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan đến thị trường bất động sản, trong đó có thị trường quyền sử dụng đất; bỏ khung giá đất, có cơ chế, phương pháp xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, quy định chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm của cơ quan có nhiệm vụ xác định giá đất; có cơ chế hữu hiệu để nâng cao chất lượng công tác định giá đất, bảo đảm tính độc lập của hội đồng thẩm định giá đất, năng lực của tổ chức tư vấn xác định giá đất, năng lực và đạo đức của các định giá viên...