Ngành mía đường trong nước gặp khó vì chính sách mở cửa thị trường

09:39 | 18/10/2020 Doanh Nhân Việt Nam trên Doanh Nhân Việt Nam trên
Chia sẻ
Trong 9 tháng đầu năm nay, ngành mía đường có lượng đường nhập khẩu đạt trên 1 triệu tấn, vượt sản lượng sản xuất trong nước, trong đó 90% là đường Thái Lan.
Ngày 16/10, thông tin từ Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết vụ ép 2019-2020, sản lượng nguyên liệu đưa vào chế biến chỉ đạt 7.662.235 tấn mía, trong khi kế hoạch dự kiến của các nhà máy lên đến 9.750.475 tấn, thấp nhất kể từ niên vụ 1999-2000.

Phán đoán sai tình hình


Theo nhìn nhận của VSSA, từ cuối năm 2019, khi bắt đầu vào vụ ép mía 2019-2020, với dự báo thiếu nguồn cung đường trong năm 2020, giá đường có xu hướng tăng vào đầu vụ và việc tiêu thụ hàng tồn kho của vụ trước sẽ thuận lợi.

Cả nước hiện có 29 nhà máy hoạt động, sản lượng đường sản xuất là 913.397 tấn, giảm 405.979 tấn, tương đương 34,58% so với vụ trước. Trong đó, đường sản xuất từ mía là 767.954 tấn, còn lại từ đường thô nhập khẩu là 145.443 tấn.

Tuy nhiên, bước vào năm 2020, khi Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) cho ngành đường, cộng với dịch COVID-19 bùng phát khiến nhu cầu giảm sút, giá đường giảm, việc tiêu thụ trở nên khó khăn.

Đồng thời, việc nhập khẩu đường đã bùng nổ với lượng nhập rất lớn ngay thời điểm ấy. Theo Tổng cục Hải quan, trong 8 tháng đầu năm 2020, lượng đường mía nhập khẩu Việt Nam gia tăng đột biến, tăng hơn 6 lần so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, lượng đường mía nhập khẩu từ Thái Lan vào Việt Nam là chủ yếu (89,94%).
 
Ngành mía đường trong nước gặp khó vì chính sách mở cửa thị trường - ảnh 1
Doanh nghiệp sản xuất đường gặp nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm. Ảnh: Người lao động

Đơn độc mở cửa thị trường giữa các nước vẫn đang bảo vệ sản xuất trong nước


Theo VSSA, trong khối ASEAN có 4 quốc gia sản xuất mía đường chính là Thái Lan, Philippines, Indonesia và Việt Nam. Từ ngày 1/1/2020, Việt Nam đã cam kết ATIGA và nghiêm túc thực hiện thông qua việc gỡ bỏ hoàn toàn hạn ngạch nhập khẩu đường. Tuy nhiên, các quốc gia còn lại trên thực tế đã không hề mở cửa thị trường đường với việc áp dụng những biện pháp khác nhau để bảo vệ thị trường đường của mỗi nước.
 
Trước đó, năm 2015 Philippines thực hiện cam kết ATIGA, đường có nguồn gốc ASEAN được tự do nhập khẩu nhưng phải đưa vào kho, chỉ được đưa ra tiêu thụ theo sự điều phối của cơ quan quản lý. Ngành đường Philippines đã từng bị tổn hại nghiêm trọng do sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng siro bắp (HFCS) từ Trung Quốc.

Để đối phó, Philippines đã áp thuế tiêu thụ nước giải khát chứa HFCS gấp đôi mức thuế cho nước giải khát dùng đường và đã chặn đứng được dòng sản phẩm nhập khẩu này.

Với những biện pháp như trên, mặc dù đã thực hiện cam kết ATIGA nhưng Philippines vẫn duy trì giá đường nội địa ở mức cao, bảo đảm thu nhập cho nông dân trồng mía.

Trước sự gia tăng đột biến của lượng đường nhập khẩu từ Thái Lan, cuối tháng 9 vừa qua, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm mía đường từ Thái Lan.

Vào đầu tháng 10, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) đã gửi bảng câu hỏi điều tra cho tất cả doanh nghiệp sản xuất/xuất khẩu nước ngoài mà cơ quan điều tra biết và chính phủ Thái Lan để trả lời bảng câu hỏi điều tra. Thời hạn để trả lời bảng câu hỏi điều tra là trước 17 giờ ngày 13/11/2020 (theo giờ Hà Nội).

Do đó, VSSA kiến nghị Bộ Công Thương áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đường nhập khẩu phù hợp với các cam kết quốc tế. Đặc biệt, đăng ký công bố áp dụng đường là mặt hàng nhạy cảm cao theo điều 24 của ATIGA đối xử đặc biệt cho đường và gạo như Philippines và Indonesia đã và đang áp dụng.

Giải pháp trong tình hình mới


Trước khó khăn của ngành mía đường, ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho hay đang triển khai chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới (ban hành giữa tháng 7-2020).

Ông Cao Anh Đương, quyền Chủ tịch VSSA cho biết, tính đến 9 tháng đầu năm nay, lượng đường nhập khẩu đạt trên 1 triệu tấn, vượt sản lượng sản xuất trong nước, trong đó 90% là đường Thái Lan.

Lượng lớn đường từ đầu năm đã tràn ngập thị trường khiến nguồn cung dư thừa trong bối cảnh thị trường bị thu hẹp, dẫn đến giá đường trên thị trường có giá thành thấp hơn giá thành sản xuất. Đường sản xuất từ mía hầu như không tiêu thụ được.

Từ đó, các nhà máy chỉ có 2 sự lựa chọn: Một là tiếp tục tồn kho đường để đối mặt với tình trạng cạn kiệt dòng vốn hoạt động. Hệ quả là kinh phí sửa chữa bảo dưỡng thu hẹp, quỹ lương công nhân bị cắt xén, phải nợ lương, thậm chí một số nơi còn chưa thanh toán hết tiền mua mía cho nông dân dù vụ ép đã kết thúc 3-4 tháng.
 
Ngành mía đường trong nước gặp khó vì chính sách mở cửa thị trường - ảnh 2
Ảnh minh họa: Dân Trí

Hai là chấp nhận bán lỗ một số lượng đường để duy trì dòng tiền hoạt động và chấp nhận đối mặt với một viễn cảnh còn tồi tệ hơn là sự giảm sút doanh thu và lợi nhuận trong báo cáo tài chính dẫn đến phản ứng tất nhiên từ các ngân hàng như thu hẹp hạn mức tín dụng, thắt chặt điều kiện giải ngân, ông Đương thừa nhận.

Theo Chính phủ, ngành mía đường cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh để hội nhập kinh tế quốc tế một cách bình đẳng với tinh thần độc lập, tự cường; chấp nhận chuyển đổi một số vùng sản xuất mía không hiệu quả và cơ cấu lại các nhà máy đường thua lỗ, yếu kém theo quy luật kinh tế thị trường; hình thành vùng nguyên liệu mía gắn với nhà máy sản xuất đường bảo đảm hoạt động hiệu quả, đủ sức cạnh tranh và phát triển bền vững.

Đối với Bộ Công Thương, chỉ thị nêu rõ cần chủ động theo dõi, kịp thời đề xuất việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đường nhập khẩu phù hợp với các cam kết quốc tế. Đồng thời nghiên cứu, đề xuất các biện pháp quản lý liên quan đến hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu sản phẩm đường phù hợp với tình hình mới.
 
Hải Yến