Thị trường hỗn loạn, người tiêu dùng có đang mất niềm tin?

Giá ô tô đang tăng trên khắp toàn cầu, nhưng BYD - nhà sản xuất xe điện lớn nhất Trung Quốc lại đang theo chiều ngược lại. Hãng xe này đã hạ giá tới 22 mẫu xe điện và hybrid, trong đó mẫu Seagull chỉ còn 55.800 nhân dân tệ (tương đương 7.780 USD) mức giá thấp hơn nhiều các mẫu xe hơi còn lại.

Hành động này phản ánh thực tế đáng lo như tồn kho đang phình to, với 3,5 triệu xe chưa bán được tại Trung Quốc tính đến tháng 4/2025. Nhà phân tích Robin Xing của Morgan Stanley nhận định trong báo cáo tuần cuối tháng 5 như sau: “Đợt cạnh tranh giá mới nhất nêu bật tình trạng mất cân đối cung cầu đang tiếp tục thổi bùng nguy cơ giảm phát như thế nào”.

Đáng lo ngại hơn, hiện tượng xe mới được đăng ký rồi lập tức xuất hiện trên chợ xe cũ đang lan rộng, Reuters dẫn lời nguồn thạo tin. Đây được cho là “chiêu” các hãng đạt doanh số bằng cách tự đăng ký xe mới rồi chấp nhận bán như xe lướt, khiến thị trường trở nên hỗn loạn và niềm tin người tiêu dùng bị lung lay.

Chính Chủ tịch Tập đoàn Great Wall, ông Wei Jianjun, từng cảnh báo rằng ngành xe điện Trung Quốc đang ở trong trạng thái “không khỏe mạnh”, thậm chí có thể so sánh với ông lớn một thời Evergrande từng ám ảnh thị trường bất động sản. “Evergrande trong ngành ô tô đã tồn tại ngay từ lúc này, chỉ là nó chưa sụp đổ thôi”, ông trả lời phỏng vấn Sina Finance.

 Evergrande ngành xe điện đang hiện hữu

Cuộc chiến giá xe điện tại Trung Quốc đã diễn ra suốt thời gian dài, và hệ quả đang ngày càng rõ nét tại các mạng lưới phân phối. Nhiều đại lý rơi vào tình trạng kiệt quệ dòng tiền, lợi nhuận sụt giảm nghiêm trọng đến mức buộc phải đóng cửa. Một ví dụ điển hình là một đại lý lớn của BYD tại tỉnh Sơn Đông vừa phá sản, để lại hơn 20 cửa hàng bị bỏ trống.

Theo Reuters, các đại lý đã phải lên tiếng kêu cứu, đề nghị các hãng xe dừng việc ồ ạt đẩy hàng tồn kho về các điểm bán lẻ. Trước tình hình này, Hiệp hội Các Nhà sản xuất Ô tô Trung Quốc (CAAM) vào tuần đầu tháng 6 kiến nghị các hãng xe cần xây dựng kế hoạch sản xuất và bán hàng hàng năm hợp lý, tránh tình trạng ép đại lý phải gánh hàng tồn và tích trữ quá mức.

Nhưng tác động tiêu cực từ chiến lược của BYD cùng các hệ lụy không chỉ giới hạn ở Trung Quốc. Ngay từ năm ngoái, hãng tư vấn toàn cầu Bain & Co. đã cảnh báo rằng đua nhau giảm giá sẽ khiến người tiêu dùng quốc tế “nghi ngờ về chất lượng và độ tin cậy của xe điện Trung Quốc”.

Trong khi đó, chuyên gia Helen Liu của Bain khẳng định với South China Morning Post rằng: “Ưu thế giá đến một lúc nào đó rồi cũng sẽ ‘hụt hơi’. Về lâu dài, chất lượng, công nghệ và uy tín thương hiệu mới là điều quyết định thành bại của các hãng xe Trung Quốc”.

Những hậu quả đầu tiên đã bắt đầu xuất hiện. Theo Bloomberg, chỉ hai tuần sau khi tung đợt giảm giá mới nhất, BYD đã bốc hơi 20 tỷ USD giá trị vốn hóa vì giới đầu tư lo ngại chiến lược này không còn hiệu quả trong thị trường ngày càng cạnh tranh. “Giảm giá sâu không còn bảo đảm tăng trưởng doanh số”, ông Andy Wong, Giám đốc đầu tư khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Solomons Group, nhận định.

Người tiêu dùng thoạt tưởng được lợi từ giá rẻ, lại đang phải đối mặt với những rủi ro ẩn. CAAM cảnh báo rằng cuộc chiến giá “nhốn nháo” đang tạo áp lực lên biên lợi nhuận, kéo theo chất lượng dịch vụ đi xuống, đe dọa quyền lợi người tiêu dùng và có thể dẫn đến vấn đề an toàn.

Ngoài việc điều chỉnh giá hợp pháp, các công ty không được bán sản phẩm dưới giá sản xuất, sử dụng các hình thức tiếp thị gây hiểu lầm hoặc gây rối loạn trật tự thị trường theo cách làm tổn hại đến lợi ích cốt lõi của ngành và người tiêu dùng, Global Times dẫn lời CAAM.

Chiến tranh giá cả trong ngành xe điện Trung Quốc là hệ quả trực tiếp của chính sách công nghiệp dựa trên ưu đãi sản xuất thay vì kích cầu tiêu dùng. Chính phủ Trung Quốc từng kỳ vọng ngành xe điện sẽ trở thành biểu tượng của “giấc mơ công nghệ” và xuất khẩu giá trị cao. Nhưng đến nay, những gì đang diễn ra gợi lại hình ảnh bong bóng bất động sản: tăng trưởng ảo, cạnh tranh khốc liệt, dư thừa nguồn cung và nguy cơ đổ vỡ dây chuyền.

Nhân dân nhật báo, trong bài xã luận đầu tháng 6 đã phải lên tiếng: “Chiến tranh giá cả không có người thắng, càng không có tương lai”. Nếu không có điều chỉnh kịp thời, rất có thể ngành xe điện Trung Quốc sẽ gặp khủng hoảng và trở thành phiên bản tiếp theo của Evergrande.