Mặc dù 5 dự án PPP cao tốc Bắc - Nam đã áp dụng những cơ chế PPP tốt nhất, tổng nhu cầu vốn tín dụng huy động không lớn (chỉ khoảng 15.000 tỷ đồng), nhưng việc khơi thông vốn tín dụng cho dự án vẫn đang là một ẩn số lớn.

 

Báo đầu tư cho biết theo báo cáo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các dự án BT giao thông, BOT có quy mô và tổng mức đầu tư lớn, thời gian vay vốn kéo dài..., nên tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các ngân hàng. Thực tế, trong hơn 2 năm qua, đã phát sinh những vướng mắc về thu phí, dẫn đến doanh thu thực tế thấp hơn dự kiến tại các dự án BOT, đến nay chưa được xử lý dứt điểm, nguy cơ phát sinh nợ xấu, phải chuyển nhóm nợ, cơ cấu lại khoản vay... gây rủi ro, tạo áp lực rất lớn cho các tổ chức tín dụng. Đó là chưa kể, hệ số an toàn vốn (CAR) của các ngân hàng thương mại nhà nước đã chạm ngưỡng, tổng dư nợ và cam kết tín dụng đối với các dự án BOT, BT đã chạm tới giới hạn cấp tín dụng đối với lĩnh vực này.

Theo ông Trần Long, Phó tổng giám đốc BIDV cho biết, ngân hàng đang cấp vốn tín dụng cho 43 dự án BOT giao thông với tổng dư nợ khoảng 30.000 tỷ đồng. Ngân hàng đang gặp khó khăn khi nhiều dự án phải cơ cấu lại nợ, thậm chí phải chuyển nợ xấu. “Nguyên nhân dẫn tới tình trạng này xuất phát từ việc các dự án BOT không được tăng phí đúng lộ trình đã ký kết trong hợp đồng và doanh thu thu phí không đảm bảo theo phương án tài chính”, ông Long nói.

Ông Long cho biết, BIDV đang băn khoăn khi xem xét tài trợ các dự án PPP cao tốc Bắc - Nam, dù đã cấp khá nhiều thư cam kết cấp tín dụng cho các nhà đầu tư tham gia đấu thầu 5 dự án. “Điều quan trọng nhất hiện nay là Bộ GTVT cần sớm xử lý dứt điểm những tồn tại, vướng mắc của các dự án BOT giao thông đã triển khai để ngân hàng có thể thu hồi nợ và xem xét cho vay các dự án mới”, ông Long nhấn mạnh.

Cũng giống như BIDV, việc xử lý dứt điểm các tồn tại tại các dự án BOT là một trong những điều kiện để Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) cân nhắc tài trợ vốn cho 5 dự án PPP cao tốc Bắc - Nam và các dự án hạ tầng xã hội hóa khác.

Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, việc cấp tín dụng đối với các dự án PPP trong lĩnh vực giao thông và các dự án hạ tầng quan trọng, cấp bách khác là hết sức cần thiết, phù hợp với chủ trương của Chính phủ. Tuy nhiên, việc thực hiện phải đảm bảo đúng quy định của pháp luật; các ngân hàng cần xem xét, tự quyết định cho vay trên cơ sở thẩm định hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng và khả năng cân đối nguồn vốn theo quy định của pháp luật”, đại diện Ngân hàng Nhà nước cho biết.

Liên quan tới việc xử lý tồn tại của một số dự án BOT đang gặp nhiều khó khăn, Bộ GTVT cho biết, với trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thời gian vừa qua, bộ đã nỗ lực phối hợp với các nhà đầu tư, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ và đề xuất các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho các dự án BOT.

“Bộ GTVT đã kiến nghị Chính phủ cho phép áp dụng mức phí tăng theo lộ trình trong hợp đồng đã ký kết với nhà đầu tư; không triển khai tổ chức thu phí tại 6 trạm bất cập, có nguy cơ phát sinh vấn đề an ninh trật tự, bố trí ngân sách nhà nước để hoàn trả cho doanh nghiệp BOT theo cam kết trong hợp đồng. Dự kiến, cuối năm nay, vướng mắc tại các dự án BOT giao thông đó sẽ được tháo gỡ”, ông Nguyễn Nhật thông tin.

Thứ trưởng GTVT Nguyễn Nhật cho biết, đối với trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thời gian qua, Bộ GTVT đã nỗ lực hết sức phối hợp các nhà đầu tư, báo cáo Chính phủ đề xuất các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, dự kiến, cuối năm nay, cơ bản vướng mắc tại các dự án BOT giao thông sẽ được tháo gỡ. Bộ GTVT luôn cầu thị, trách nhiệm khi xử lý các dự án BOT trước đây để tạo niềm tin cho các ngân hàng tham gia các dự án PPP cao tốc bắc - nam. Ðồng thời, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Ðầu tư phối hợp các bộ, ngành liên quan khẩn trương hoàn thiện hướng dẫn Luật Ðầu tư theo phương thức PPP để sớm áp dụng và triển khai các dự án. Với việc giải quyết triệt để khó khăn, vướng mắc tại các dự án BOT và những cơ chế mới trong Luật Ðầu tư theo phương thức đối tác công tư được áp dụng, sẽ tạo niềm tin và môi trường đầu tư thuận lợi, là tiền đề để các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng tham gia các dự án PPP trong thời gian tới, thu hút mạnh mẽ nguồn lực xã hội phát triển kết cấu hạ tầng, nhất là kết cấu hạ tầng giao thông theo đúng chủ trương của Ðảng và Nhà nước.

 

Theo đánh giá sơ bộ của Bộ GTVT, nguyên nhân dự án thành phần đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu không có nhà đầu tư tham gia, là do dự án có tỷ lệ huy động vốn tín dụng rất lớn (15.551 tỷ đồng); trong khi các ngân hàng thương mại đang gặp khó khăn về cung cấp tín dụng cho các dự án PPP. Nhà đầu tư trúng sơ tuyển ở dự án này có thể đồng thời trúng sơ tuyển ở dự án khác, họ sẽ căn cứ vào mức độ hấp dẫn, năng lực vốn của chủ sở hữu và khả năng huy động vốn tín dụng của mình để quyết định lựa chọn dự án và nộp hồ sơ dự thầu. 

 

 

Theo yêu cầu tại hồ sơ mời thầu, nhà đầu tư có thời gian tối đa sáu tháng (từ thời điểm ký hợp đồng) để huy động vốn tín dụng; trường hợp không huy động được vốn tín dụng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ hủy hợp đồng và tịch thu bảo đảm thực hiện hợp đồng. Lường trước “điểm nghẽn” này, Bộ GTVT đã tổ chức họp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các ngân hàng thương mại để trao đổi về các cơ chế triển khai dự án. Với vai trò là cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tuy Bộ GTVT không phải khách hàng trực tiếp của ngân hàng, nhưng sự kết nối giữa nhà đầu tư và các tổ chức tín dụng là yếu tố chính quyết định sự thành bại của các dự án PPP. Do đó, nhiều người ví đây như một cuộc roadshow không chính thức do Bộ GTVT tổ chức để giới thiệu tiềm năng đầu tư đối với các tổ chức tín dụng.

Ðại diện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, việc cấp tín dụng đối với các dự án PPP giao thông và các dự án hạ tầng quan trọng, cấp bách khác là hết sức cần thiết, phù hợp chủ trương của Chính phủ. Tuy nhiên, việc thực hiện phải bảo đảm đúng quy định của pháp luật; các ngân hàng cần xem xét, tự quyết định cho vay trên cơ sở thẩm định hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng và khả năng cân đối nguồn vốn. Trong tổng mức đầu tư gần 39.500 tỷ đồng của 5 dự án, nguồn vốn nhà nước tham gia hơn 20 nghìn tỷ đồng, vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư khoảng 3.879 tỷ đồng, vốn tín dụng khoảng 15.515 tỷ đồng. Tính bình quân, mỗi dự án chỉ cần huy động tín dụng khoảng 3.000 tỷ đồng. Thêm vào đó, thời gian hoàn vốn của các dự án quanh mức 16 - 18 năm, không có dự án nào quá 20 năm.

 

Theo TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ (VARSI) đánh giá, kết quả ban đầu của việc lựa chọn nhà đầu tư tại 5 dự án PPP là hợp lý trong bối cảnh việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng cho các dự án BOT giao thông đang gặp nhiều khó khăn và cơ chế chia sẻ rủi ro được quy định tại Luật PPP chưa được cập nhật trong hồ sơ mời thầu. Nếu Bộ GTVT không tiến hành các cuộc họp tiền đấu thầu để cung cấp thông tin cho nhà đầu tư, chủ động “gõ cửa” ngân hàng để khơi nới vốn cho 5 dự án PPP,… kết quả đấu thầu 5 dự án PPP còn xấu hơn nhiều. Trong thẩm quyền của mình, Bộ GTVT đã chủ động đưa vào nhiều cơ chế hỗ trợ cho nhà đầu tư vượt trội so các dự án BOT trước đây như nâng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia (trung bình khoảng 51%); bàn giao mặt bằng sạch trước khi khởi công; quy định cụ thể mức thu phí khởi điểm và mức phí theo từng thời kỳ

Trước việc dự án thành phần đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu không có nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu, mới đây, sau khi xem xét, Phó Thủ tướng Trịnh Ðình Dũng đã chỉ đạo Bộ GTVT căn cứ kết quả đấu thầu nhà đầu tư, chủ động triển khai các bước tiếp theo, thực hiện dự án theo thẩm quyền và chuẩn bị các báo cáo cần thiết, trình Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ để xem xét, báo cáo cấp có thẩm quyền theo đúng Nghị quyết số 52/2017/QH14 ngày 22-11-2017 của Quốc hội, bảo đảm tiến độ triển khai dự án. Về xử lý khiếm khuyết của một số dự án BOT đang gặp khó khăn.

 

Xem thêm: Cao tốc Bắc - Nam đã giải ngân 72% tổng số vốn được giao