Điều phối Tọa đàm "Đột phá để phát triển nhà ở xã hội" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức sáng 5/6, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho biết, thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, đặc biệt Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm đến việc đảm bảo nhà ở cho người dân. Dù đã có sự phát triển mạnh ở phân khúc nhà ở trung và cao cấp, việc cung cấp nhà ở xã hội cho đại đa số người dân có thu nhập thấp vẫn là một thách thức lớn.

Dù đã có nhiều nỗ lực, việc phát triển nhà ở xã hội vẫn cần được bổ sung và hoàn thiện liên tục để đáp ứng nhu cầu. Một trong những bước tiến quan trọng là ngày 29/5/2025 vừa qua, Quốc hội thông qua Nghị quyết 201/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội và ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Quyết định số 444/QĐ-TTg giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội trong năm 2025 và các năm tiếp theo đến năm 2030 để các địa phương bổ sung vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đó, chỉ tiêu nhà ở xã hội các địa phương phải hoàn thành giai đoạn 2025 - 2030 là 995.445 căn hộ, đây là chỉ tiêu quan trọng trong cụ thể hóa Quyết định 338/QĐ-TTg ngày 3/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030".

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức về thể chế, quy hoạch, đất đai và nguồn lực tài chính. Việc thực hiện chủ trương xây dựng và phát triển nhà ở đòi hỏi sự nỗ lực lớn từ các địa phương và sự tháo gỡ từ Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua.

Cả nước có 686 dự án nhà ở xã hội đã triển khai

Tại buổi tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cũng đã điểm lại tình hình triển khai công tác phát triển nhà ở xã hội (NOXH) trong thời gian vừa qua.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, thời gian qua Đảng, Nhà nước, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo sát sao để thúc đẩy đầu tư phát triển NOXH. Nhiều hội nghị toàn quốc, văn bản chỉ đạo, nghị quyết, công điện đã được ban hành nhằm đôn đốc các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp cùng vào cuộc. Các địa phương cũng đã rất nỗ lực triển khai đầu tư phát triển NOXH và đạt được nhiều kết quả đáng kể.

Về thể chế và chính sách, Quốc hội đã thông qua đồng bộ các luật quan trọng như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản, Luật Các tổ chức Tín dụng, và sửa đổi Luật Đầu tư. Các cải cách thủ tục hành chính được thực hiện nhằm thúc đẩy các dự án nhà ở nói chung, đặc biệt quan tâm đến NOXH cho người thu nhập thấp ở đô thị và công nhân khu công nghiệp. Luật Nhà ở đã bổ sung đối tượng là nhà ở cho lực lượng vũ trang, mở rộng chính sách phát triển NOXH. Các chỉ tiêu phát triển nhà ở đã được giao cho các địa phương.

Về triển khai thực tế, trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các địa phương đã tích cực triển khai. Trên địa bàn cả nước đã quy hoạch 1.309 vị trí với quy mô 9.737 ha đất làm nhà ở xã hội.

Theo đó, hầu hết các địa phương đều dành đủ quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội. Nhiều địa phương đã quan tâm, dành quỹ đất nhà ở xã hội tại các vị trí thuận lợi, gần các trung tâm đô thị, khu công nghiệp, đảm bảo đáp ứng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội.

Cả nước có 686 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 627.867 căn, trong đó: 117 dự án hoàn thành và hoàn thành một phần, quy mô 80.811 căn; 159 dự án đã khởi công xây dựng, quy mô 135.563 căn; 416 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư, quy mô 417.185 căn. Như vậy, số lượng dự án đã hoàn thành, khởi công xây dựng đạt 51% so với chỉ tiêu đã đặt ra tại Đề án đến năm 2025 (là 428.000 căn).

Kết quả đầu tư xây dựng nhà ở xã hội 5 tháng đầu năm 2025: Trên cả nước đã khởi công, đang triển khai đầu tư xây dựng 159 dự án, với quy mô 135.563 căn; trong đó khởi công mới 21 dự án, với quy mô 20.428 căn. Trong 5 tháng đầu năm, có 22.649 căn hộ nhà ở xã hội đã hoàn thành.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh cũng chỉ ra một số tồn tại và hạn chế như một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến công tác phát triển nhà ở xã hội; chưa đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm của địa phương; chưa thành lập Ban Chỉ đạo phát triển nhà ở xã hội.

Số lượng dự án hoàn thành chưa đạt mục tiêu. Một số dự án nhà ở xã hội đã khởi công nhưng chưa triển khai thi công hoặc triển khai thi công chậm tiến độ.

Mặc dù các địa phương đã dành quỹ đất lớn, đủ về số lượng để phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên "chất lượng" của quỹ đất này vẫn còn chưa đảm bảo, nhiều ô đất nhà ở xã hội được quy hoạch, bố trí không phù hợp, ở những nơi xa trung tâm, thiếu kết nối về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội do vậy chưa thể đưa vào sử dụng ngay; công tác giải phóng mặt bằng chậm dẫn đến chưa bàn giao được mặt bằng cho chủ đầu tư, ảnh hưởng tiến độ dự án.

Việc triển khai các dự án đầu tư NOXH vẫn còn nhiều vướng mắc về thủ tục, trình tự phải tuân thủ như một dự án nhà ở thương mại thông thường. Các thủ tục liên quan đến xác định chủ trương đầu tư, lựa chọn chủ đầu tư, cấp phép xây dựng, xác định giá bán, lựa chọn đối tượng mua nhà vẫn còn nhiều bất cập. Đây là những hạn chế, tồn tại đã được nhận diện trong thời gian vừa qua.

Để tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy phát triển NOXH, đảm bảo mục tiêu đầu tư ít nhất 1 triệu căn hộ NOXH đến năm 2030 (riêng năm 2025 phải hoàn thành một lượng nhất định), Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu rà soát vướng mắc và đề xuất biện pháp tháo gỡ.

Rào cản phát triển nhà ở xã hội đã được tháo rỡ

Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh cho biết thêm, Bộ Xây dựng đã chủ động tham mưu, trình Chính phủ và sau đó trình Quốc hội xem xét, rất đáng mừng là vào ngày 29/5/ 2025 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 201 về thí điểm cơ chế đặc thù để phát triển nhà ở xã hội. Đây có thể coi là một nghị quyết mang tính đột phá, nhằm tháo gỡ các thủ tục còn vướng mắc, cản trở quá trình đầu tư phát triển nhà ở xã hội, cũng như giải quyết những khó khăn từ thực tiễn đặt ra.

Nghị quyết số 201/2025/QH15 bao gồm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, cụ thể: Quỹ nhà ở quốc gia; Giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân không sử dụng vốn đầu tư công;  Lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch chi tiết dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; Thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; (5) Xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội; Điều kiện về nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; Thuê nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp; Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tạo quỹ đất phát triển nhà ở xã hội.

Trong đó, một số cơ chế, chính sách đáng chú ý như thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Theo đó, Quỹ nhà ở quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận; bao gồm: quỹ nhà ở trung ương do Chính phủ thành lập, quỹ nhà ở địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập.

Mục tiêu của Quỹ là tạo nguồn vốn để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án nhà ở xã hội, tạo lập nhà ở xã hội để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Tiếp đó là cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính trong thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội với mục tiêu cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với tăng cường giám sát theo chỉ đạo tại Nghị quyết số 68- NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị.

Theo đó, Nghị quyết đã cắt giảm, cải cách các thủ tục hành chính sau: Không thực hiện thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư mà thực hiện giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu. Theo đó, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành;

Không yêu cầu thực hiện bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết, theo đó cắt giảm được 65 ngày so với quy định hiện hành;

Bỏ thủ tục thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng, theo đó cắt giảm được từ 15 - 35 ngày so với quy định hiện hành;

 Không yêu cầu thực hiện quy trình đấu thầu rộng rãi đối với các gói thầu lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng mà được áp dụng quy trình chỉ định thầu rút gọn, theo đó cắt giảm được từ 45 - 105 ngày so với quy định hiện hành;

 Miễn giấy phép xây dựng đối với trường hợp áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình, theo đó cắt giảm được 20 - 30 ngày so với quy định hiện hành;

 Không yêu cầu thẩm định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh mà do chủ đầu tư tự xây dựng, phê duyệt; sau khi hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện kiểm toán, quyết toán và gửi hồ sơ đến cơ quan chuyên môn cấp tỉnh để kiểm tra. Theo đó, quy định này cắt giảm được ít nhất 30 ngày so với quy định hiện hành.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh, nhằm thể chế hóa kịp thời Kết luận số 127-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Kết luận số 137-KL/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết đã bổ sung chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, theo đó: Quy định điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội đối với các đối tượng chịu tác động bởi việc tổ chức, sắp xếp lại đơn vị hành chính; đồng thời giao quyền chủ động cho địa phương xem xét, đánh giá theo thời gian di chuyển, điều kiện hạ tầng giao thông, vùng miền... để xác định đối tượng được hưởng chính sách, tạo điều kiện thuận lợi về chỗ ở, gần nơi làm việc;

 Mở rộng đối tượng gồm: doanh nghiệp, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội được thuê nhà ở xã hội để bố trí cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của mình ở tạo điều kiện cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động yên tâm công tác.

Với những nội dung có tính chất đột phá, cơ chế đặc thù của Nghị quyết này, Quốc hội cũng đã nhất trí đưa Nghị quyết này có hiệu lực sớm, kể từ ngày 1/6/2025.