Cuối tuần vừa qua, Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) đã có Công văn số 11916/BGTVT-KHĐT gửi Thủ tướng Chính phủ về phương án mở rộng đoạn cao tốc TP.HCM - Long Thành. Tại công văn này, Bộ GTVT cho biết là thống nhất với đề nghị của Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trong việc kiến nghị người đứng đầu Chính phủ xem xét giao VEC nghiên cứu, thực hiện các bước chuẩn bị đầu tư mở rộng Dự án đường cao tốc TP.HCM - Long Thành. “Trong quá trình nghiên cứu, lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, VEC phải tính toán và báo cáo cụ thể khả năng cân đối vốn và cơ chế có liên quan để có thể thực hiện dự án này”, ông Lê Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ GTVT đề xuất.

Được biết, tại Nghị quyết số 95/2019/QH14 ngày 26/11/2019 của Quốc hội về Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án Đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn I, Quốc hội đã giao Chính phủ nghiên cứu đầu tư xây dựng hệ thống giao thông kết nối khu vực Cảng hàng không quốc tế Long Thành với Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Trong đó, tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành thuộc tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây do VEC đầu tư, khai thác được coi là tuyến đường bộ chính yếu kết nối sân bay Long Thành với sân bay Tân Sơn Nhất.

Trong khi đó, với quy mô 4 làn xe hiện tại, đoạn tuyến từ nút giao An Phú - TP.HCM (Km0+000) đến nút giao cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (Km25+920) không đáp ứng được nhu cầu vận tải, đặc biệt sau khi sân bay Long Thành giai đoạn I đưa vào khai thác (năm 2025). Do đoạn từ nút giao An Phú đến nút giao Vành đai 2 (Km0+000 - Km4+000) đã bàn giao cho UBND TP.HCM quản lý, vận hành khai thác và bảo trì, nên VEC sẽ chỉ tập trung nghiên cứu mở rộng đoạn từ nút giao Vành đai 2 đến nút giao với đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (Km4+000 - Km25+920) lên quy mô 10 làn xe, với chiều dài 21,92 km, tổng mức đầu tư dự kiến là 14.786,938 tỷ đồng.

VEC đã nghiên cứu, trình bày ưu, nhược điểm của bốn phương án đầu tư mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây , cụ thể, phương án 1, đơn vị nghiên cứu đề xuất sử dụng toàn bộ ngân sách nhà nước hoặc vay nước ngoài. Trường hợp sử dụng vốn trong nước có ưu điểm tiến độ thuận lợi và dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2026, nhưng lại tạo áp lực lên ngân sách nhà nước.

Trường hợp sử dụng vốn vay nước ngoài dù có lợi thế về lãi suất và thời gian trả nợ, nhưng tiến độ triển khai chậm do thực hiện các thủ tục liên quan đến sử dụng vốn vay nước ngoài, dự kiến cuối năm 2027 mới có thể hoàn thành.

Phương án 2, đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), dù có ưu điểm thu hút được nguồn vốn xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông nhưng Bộ Giao thông Vận tải vẫn phải bố trí vốn ngân sách để tham gia. Trong khi Bộ Giao thông Vận tải không cân đối được vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Đặc biệt, rất khó tách bạch doanh thu giữa nhà đầu tư và VEC dẫn đến xung đột lợi ích.

Phương án 3, nhượng quyền đầu tư, khai thác theo quy định của Luật Quản lý tài sản công (hay đầu tư theo phương thức PPP loại hợp đồng BOT có sự tham gia góp vốn của Nhà nước bằng tài sản theo Luật PPP).

Tuy nhiên, phương án này tiến độ triển khai chậm do thực hiện các thủ tục liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư, dự kiến đầu năm 2028 mới có thể hoàn thành. Song song đó, pháp luật chưa có quy định rõ Bộ Giao thông Vận tải hay VEC có thẩm quyền tổ chức nhượng quyền.

Phương án 4, VEC thực hiện đầu tư mở rộng. Phương án này tiến độ triển khai thuận lợi và dự kiến đầu năm 2026 hoàn thành; không phải xử lý xung đột lợi ích giữa nhà đầu tư mới và VEC…

Tuy nhiên, khó khăn của phương án này là vốn điều lệ VEC rất thấp. Nên để có thể huy động vốn vay đầu tư mở rộng các đường cao tốc, VEC đã xây dựng và đang trình các cấp có thẩm quyền duyệt đề án tái cơ cấu VEC. Trong đó, đề xuất tăng vốn điều lệ của VEC. Khi được tăng vốn điều lệ, VEC đủ điều kiện để huy động vốn vay.

Sau khi phân tích 4 phương án đầu tư, VEC kiến nghị Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp và Bộ Giao thông Vận tải xem xét, báo cáo Thủ tướng chấp thuận theo phương án 4. Nhược điểm của phương án này là hiện vốn điều lệ của VEC rất thấp nên để có thể huy động vốn vay mở rộng đường do VEC quản lý, VEC cần được tăng vốn điều lệ theo đề án tái cơ cấu đã được trình cấp thẩm quyền.

Giữa tháng 10-2022, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã có văn bản nhận định phương án VEC kiến nghị mang tính thực tiễn và khả thi nhất và đề nghị Bộ Giao thông vận tải thống nhất báo cáo Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.

Theo Bộ Giao thông vận tải, hiện nay VEC đang là chủ đầu tư và quản lý, khai thác cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây để thu hồi vốn trả nợ vay nước ngoài. Trong bối cảnh không thể cân đối được vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 để mở rộng tuyến cao tốc này, phương án VEC thực hiện đầu tư mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây có nhiều ưu điểm.

Do đó, bộ thống nhất với đề nghị của VEC và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, đề nghị Thủ tướng xem xét giao cho VEC nghiên cứu, thực hiện các bước chuẩn bị đầu tư mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây.