Chiều 1/6, báo cáo giải trình, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thông tin về phát triển năng lượng tái tạo và cơ chế xác định giá cho điện gió, điện mặt trời ở Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, điện gió, điện mặt trời phát triển khá nhanh ở nước ta trong thời gian gần đây, do cơ chế, chính sách khuyến khích của nhà nước khá hấp dẫn. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời, tuy nhiên, có một số nghịch lý: nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp. Vì thế, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải lưu trữ điện.

Mặt khác, theo Bộ trưởng, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định, để bù đắp khi không có nắng, có gió. Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện cũng được xem là điện nền.

Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải cacbon có nhiều hơn, trong ngắn hạn chúng ta chưa có nguồn, giải pháp khác thay thế, thì các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì để bảo đảm an toàn hệ thống điện.

Về lâu dài, theo Bộ trưởng, năng lượng tái tạo sẽ là nguồn rẻ nhất nếu chưa tính chi phí truyền tải, lưu trữ điện. Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, cơ sở pháp lý là căn cứ vào Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ.

Bộ Công Thương đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của các nhà máy điện mặt trời, điện gió đã ký hợp đồng giá điện. Quá trình xác định khung giá, Bộ đã so sánh với số liệu của cơ quan năng lượng quốc tế, thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng tư vấn về kết quả thẩm định khung giá…

Bộ trưởng khẳng định, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế xã hội trong nước.

Về việc xử lý các dự án điện mặt trời không đủ điều kiện áp giá FIT, Bộ trưởng thừa nhận "không thể phủ nhận lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời, điện gió được đầu tư nhưng không được sử dụng".

Song theo ông, để không lãng phí nhưng cũng không hợp thức hóa cái sai, vi phạm pháp luật hiện hành rất cần có ý kiến các cấp thẩm quyền, sự chấp nhận, nỗ lực của các chủ đầu tư và vào cuộc của chính quyền.

"Các dự án năng lượng tái tạo này chủ đầu tư chạy đua với thời gian để hưởng giá FIT, nên bỏ qua, thậm chí vi phạm các quy định pháp luật chuyên ngành. Chính sách giá FIT hết thời hiệu đã được thể hiện trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải dừng đột ngột", Người đứng đầu Bộ Công Thương nói.

Về 85 dự án năng lượng tái tạo đã ký hợp đồng với EVN nhưng không đủ để hưởng giá FIT có tổng công suất hơn 4.700 MW, ông Diên nói, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Công Thương ban hành Thông tư 15 ban hành khung giá áp cho các dự án năng lượng chuyển tiếp.

Bộ đã chỉ đạo EVN thống nhất giá điện để đưa vào vận hành. Song tới cuối tháng 3 chỉ có 1 nhà đầu tư đến nộp hồ sơ, sau đó có thêm 58 nhà máy. Hiện vẫn còn 36 nhà máy chưa gửi hồ sơ, lý do không muốn đàm phán EVN vì giá ban hành thấp.

"Bộ Công thương đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương tháo gỡ, xử lý dứt điểm, tránh lãng phí nguồn lực cũng như các tổ chức thực thi không bị xem là vi phạm pháp luật", ông Diên nêu.

Liên quan đến việc nhập khẩu điện từ Lào, Trung Quốc, Bộ Trưởng Bộ Công Thương nói đây là chiến lược dài hạn nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, được xác định trong quy hoạch điện quốc gia ở từng thời kỳ. Việc nhập khẩu điện thực hiện từ nhiều năm trước Trung Quốc là từ 2010 và Lào từ 2016.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói, nhập khẩu điện là cần thiết, đa dạng hóa loại hình nguồn điện, để tương lai phát triển nguồn năng lượng tái tạo trong khi chưa có nguồn điện nền khác thay thế.

Bên cạnh đó, tỷ lệ nhập khẩu điện rất nhỏ, khoảng 572 MW, bằng 0,73% công suất toàn hệ thống và dành cho khu vực biên giới. Chưa kể, điện nhập khẩu là điện sạch, rẻ hơn nguồn điện tái tạo.