Phát biểu kết luận phiên họp thứ 3 của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản, ngày 11/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu phải để người dân được thụ hưởng, tiếp cận nhanh nhất, dễ nhất, rẻ nhất về nhà ở xã hội, không mất thời gian, mất thêm chi phí và không bị lừa đảo.

Đề cập đến 3 mục tiêu quan trọng trong phát triển nhà ở xã hội, Thủ tướng trước tiên yêu cầu tháo gỡ khó khăn về thủ tục, quy trình, góp phần phát triển nhà ở xã hội, thị trường bất động sản công khai, minh bạch, bền vững vừa trước mắt vừa lâu dài.

"Để người dân được thụ hưởng, tiếp cận nhanh nhất, dễ nhất, rẻ nhất, thuận lợi nhất về nhà ở xã hội, không mất thời gian, công sức, không lòng vòng, mất thêm chi phí và đặc biệt không bị lừa đảo. Chúng ta phải bàn, thống nhất, giải quyết bằng được những vướng mắc, tồn tại, hạn chế này", Thủ tướng nhấn mạnh.

Người đứng đầu Chính phủ lưu ý thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, phát triển thị trường bất động sản an toàn, lành mạnh, bền vững, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, đây cũng là một động lực của phát triển nhanh và bền vững.

Thủ tướng nêu rõ phát triển nhà ở xã hội là chủ trương lớn, chính sách nhân văn của Đảng, Nhà nước, thể hiện tính tiến bộ, công bằng của xã hội, bảo đảm quyền có chỗ ở của người dân, "an cư lạc nghiệp". Đầu tư cho nhà ở xã hội là đầu tư cho sự phát triển của xã hội, của đất nước.

Nhà ở xã hội không phải nằm ở nơi "khỉ ho cò gáy", "đầu thừa đuôi thẹo", xa trung tâm, mà phải đầy đủ hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông, xã hội, y tế, văn hóa, giáo dục. Phát triển nhà ở xã hội không chỉ là phát triển nhà cao tầng ở đô thị, mà có thể là nhà ở thấp tầng.

Thủ tướng cũng giao Bộ Công an chỉ đạo Công an cấp xã căn cứ thông tin cơ sở dữ liệu về dân cư, thực hiện xác nhận điều kiện thu nhập cho đối tượng người thu nhập thấp khu vực đô thị không có hợp đồng lao động, trong thời hạn 7 ngày; chỉ đạo điều tra, xử lý các trường hợp môi giới trái phép, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thao túng hồ sơ mua nhà ở xã hội....

Cần ngăn chặn tình trạng "tiêu cực" trong mua bán nhà ở xã hội

Tình trạng chạy suất mua nhà ở xã hội đang diễn ra ở nhiều địa phương, gây bức xúc trong dư luận. Theo đó, tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP HCM) cho rằng, việc để xảy ra tiêu cực, cò mồi trong xét duyệt mua, thuê nhà ở xã hội sẽ làm mất niềm tin của người lao động nghèo.

Nhận định này rất đúng, bởi vì khi có trường hợp người lao động bị cò mồi dẫn dắt, lôi kéo, chứng tỏ có tiêu cực trong xét duyệt cho mua, thuê tại dự án nhà ở xã hội.

Cò mồi ăn chặn của người nghèo, giá thành nhà bị đội lên, ảnh hưởng đến sự minh bạch của thị trường và làm méo mó chính sách nhà ở dành cho người thu nhập thấp.

Một vấn đề cần đặt ra, đó là nhiều dự án nhà ở xã hội để chủ đầu tư tự tiếp nhận, xét duyệt và công bố danh sách người đủ điều kiện. Đây là kẽ hở trong quản lý việc mua, thuê nhà ở xã hội, tạo điều kiện cho giới đầu cơ chen chân vào.

Đúng ra, việc duyệt danh sách phải thuộc trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, còn chủ đầu tư chỉ thực hiện dự án. Cán bộ của cơ quan nhà nước xét duyệt danh sách và chịu trách nhiệm nếu để xảy ra sai phạm.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề xuất thực hiện ba nhóm giải pháp để ngăn chặn tiêu cực trong mua, thuê nhà ở xã hội, đó là phòng ngừa từ thể chế, minh bạch từ quy trình và giám sát từ cộng đồng.

Xây dựng các quy định để minh bạch quy trình cho mua nhà ở xã hội không khó, vấn đề là cơ chế giám sát việc thực hiện.

Giám sát bằng cách nào, đó là công khai thông tin trên tất cả các kênh về mua, thuê nhà ở xã hội của địa phương và của Bộ Xây dựng.

Dựa vào thông tin công khai, người dân và báo chí giám sát, sẽ phát hiện được những trường hợp xét duyệt không đúng đối tượng, lòi ra những người "chạy suất" để đầu cơ.

Những người đã có nhà ở, thậm chí là nhà cao cửa rộng mà vẫn có tên trong danh sách được xét duyệt mua nhà ở xã hội thì rõ ràng là có tiêu cực.

Con cái, người trong gia đình cán bộ ở địa phương được duyệt mua nhà ở xã hội không đúng quy định, người dân, báo chí sẽ phát hiện nếu thông tin được công khai.

Minh bạch là yếu tố căn bản để ngăn chặn tình trạng trục lợi chính sách an sinh xã hội.

Chia sẻ trên TTXVN, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng, tại các địa phương có rất nhiều người có nhu cầu mua nhà ở xã hội và việc lựa chọn đúng đối tượng đủ tiêu chuẩn để mua nhà ở xã hội thuộc về trách nhiệm của các cơ quan, sở, ban, ngành. Các cơ quan này cần phối hợp để điều tra, xác thực thông tin các đối tượng đáp ứng đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội. Thậm chí, các cơ quan cần tận dụng triệt để công nghệ thông tin để tạo ra một hệ thống dữ liệu thông tin liên thông nhằm phân loại, xác định đúng đối tượng đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội ngay tại địa phương mình quản lý.

Chủ đầu tư sẽ căn cứ vào danh sách trong hệ thống thông tin dữ liệu do các cơ quan quản lý Nhà nước cung cấp để bán sản phẩm của mình cho người tiêu dùng thuộc danh sách đã được phê duyệt. Trong trường hợp chủ đầu tư bán sản phẩm cho đối tượng ngoài danh sách đã được phê duyệt, cơ quan quản lý, giám sát sẽ có cơ sở để xem xét xử lý chủ đầu tư.

Theo ông Cường, không thể đẩy trách nhiệm xác minh tiêu chuẩn đối tượng mua nhà ở xã hội cho phía chủ đầu tư. Đây là việc làm không phù hợp vì chủ đầu tư có thể là doanh nghiệp, không phải cơ quan quản lý nên không thể xác minh các thông tin nằm ngoài chức trách, nhiệm vụ và khả năng của chủ đầu tư.

Do vậy, cần phân định rõ ràng trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước và chủ đầu tư trong việc xác định đúng đối tượng được mua nhà ở xã hội. Có như vậy, sẽ giảm thiểu đáng kể tình trạng tiêu cực trong việc mua, bán nhà ở xã hội.

 Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Quang Huân (TP HCM) cho rằng, để giải quyết triệt để vấn đề tiêu cực trong mua, bán nhà ở xã hội, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho người có nhu cầu mua nhà ở xã hội, việc công khai, minh bạch các thông tin liên quan đến các dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cần được làm tốt. Cùng với đó là thông tin về tiêu chí, quyền lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ đối với những người có đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội.

Đại biểu cho rằng, thực tế cho thấy thông tin về các dự án phát triển nhà ở xã hội thời gian qua còn chưa thực sự minh bạch. Việc này có thể xuất phát từ phía các chủ đầu tư do nhiều nguyên nhân khác nhau và gây ra khó khăn cho những người có nhu cầu mua nhà ở xã hội thực sự; đồng thời tạo ra kẽ hở để một số đối tượng trục lợi. Bên cạnh đó, ngay chính người có đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội cũng không biết mình có được thụ hưởng chính sách hay không, phải dò hỏi các thông tin…

Do đó, việc cần làm trước tiên là các bên liên quan phải công khai, minh bạch tất cả thông tin liên quan đến dự án phát triển nhà ở xã hội; tạo ra một kênh thông tin đầy đủ để người dân tiếp cận một cách thuận lợi. Có như vậy mới giải quyết được vấn đề tiêu cực trong việc thực hiện chính sách nhà ở xã hội hiện nay.