Quý II/2023, ảnh hưởng mạnh lên của El Nino gây nóng trên diện rộng, phụ tải hệ thống điện quốc gia tăng vọt, trong khi nhiều thuỷ điện cạn nước đã giúp sản lượng điện từ các công ty nhiệt điện được huy động cao hơn cùng kỳ, nhất là các công ty nhiệt điện than.

Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp nhiệt điện than đã có chiều hướng khởi sắc hơn so với giai đoạn khó khăn kéo dài từ nửa cuối năm 2022 đến đầu 2023.

Huy động điện tăng cao, nhóm nhiệt điện than chạy tối đa công suất

Theo thống kê của người viết đối với 4 doanh nghiệp nhiệt điện than đang giao dịch trên sàn chứng khoán, hầu hết báo doanh thu thuần tăng trưởng hai chữ số so với cùng kỳ năm ngoái.

Cụ thể, Nhiệt điện Quảng Ninh (Mã: QTP) báo doanh thu thuần cao hơn 54% cùng lên 3.708 tỷ đồng. Công ty cho biết trong những ngày cao điểm nắng nóng, các tổ máy của nhà máy đều được huy động phát tối đa công suất 24/24h để đáp ứng yêu cầu cho Hệ thống điện Quốc gia.

Tương tự, Nhiệt điện Hải Phòng (Mã: HND) cũng ghi nhận doanh thu thuần tăng 26% lên 3.366 tỷ đồng.

HND giải trình, doanh thu sản xuất điện tăng nhờ sản lượng điện cao hơn cùng kỳ 239,7 triệu kWh, đồng thời giá hợp đồng Pc tăng do giá than leo thang và giá thị trường cao hơn cùng kỳ.

Trong khi đó, mức tăng trưởng doanh thu thuần của Nhiệt điện Phả Lại (Mã: PPC) lại chỉ một chữ số, với 9%. Nguyên nhân có thể đến từ việc công ty đang đối mặt với sự cố tổ máy tuabin S6, dự kiến sẽ hoàn thành sửa chữa trong tháng 8 tới.

Giá than neo cao kéo lùi lợi nhuận 

Các nhà máy nhiệt điện than chủ yếu cung cấp điện cho miền Bắc, trong khi miền Nam được huy động nhiều bởi nhiệt điện khí, năng lượng tái tạo. Nguồn đầu vào của các nhà máy điện than là than trộn nhập khẩu. 

Mặc dù giá than nhập khẩu có xu hướng giảm mạnh từ mức đỉnh năm 2022, đây vẫn là mức cao hơn nhiều so với giá than nội địa.

Trong báo cáo giải trình kết quả kinh doanh, các đơn vị điện than đều cho biết chi phí đầu vào trong quý II/2023 tăng vọt so với cùng kỳ, gây áp lực lên biên lãi gộp của doanh nghiệp sản xuất.

Biên lợi nhuận gộp của Nhiệt điện Hải Phòng thu hẹp từ 13,7% xuống còn 6,8%, chỉ số của Nhiệt điện Quảng Ninh giảm còn 8,1% từ mức 14,4% cùng kỳ. Còn Nhiệt điện Phả Lại ghi nhận biên lãi gộp từ 9,2% hạ còn 7,3%.

Dù vậy, biên lợi nhuận gộp quý II của những công ty nói trên vẫn đang ở mức cao nhất trong vòng 4 quý trở lại đây.

Trừ đi các chi phí, kết quả kinh doanh nhóm nhiệt điện than ghi nhận sự trái chiều. Trong khi Nhiệt điện Hải Phòng báo lãi sau thuế giảm 35% về 181 tỷ, Nhiệt điện Quảng Ninh giảm gần 2% thì Nhiệt điện Phả Lại ghi nhận mức lãi tăng tới 146%. Nguyên nhân là, trong kỳ Nhiệt điện Phả Lại nhận gần 100 tỷ đồng cổ tức từ các đơn vị góp vốn (quý II/2022, công ty không nhận được cổ tức) dẫn đến doanh thu tài chính trong kỳ đạt 104 tỷ đồng, gấp gần 15 lần so với cùng kỳ.

Tương lai nào cho sản xuất điện than?

Trong báo cáo công bố ngày 7/7, Chứng khoán VNDirect dự báo mức tiêu thụ điện cả nước năm 2023 chỉ tăng 6% so với năm ngoái do nhu cầu điện công nghiệp suy yếu. Tuy nhiên, một mùa hè nền nhiệt cao sẽ thúc đẩy mức tiêu thụ trong nhóm dân cư trong giai đoạn quý III/2023.

Khi nguồn than trong nước đã dần đi vào ổn định và chi phí vận chuyển rẻ sẽ giúp cho các nhà máy nhiệt điện than ở miền Bắc hưởng lợi sớm nhất. Đồng thời, tình trạng thiếu điện ở khu vực phía Bắc chưa thể giải quyết ngay trong ngắn hạn sẽ củng cố triển vọng huy động sản lượng điện than khi thủy điện suy yếu.

Tuy nhiên trong dài hạn, cục diện ngành điện Việt Nam sẽ thay đổi khi Quy Hoạch Điện VIII đã chính thức được phê duyệt và sẽ sớm đánh dấu hồi kết cho mảng nhiệt điện than.

Trong quy hoạch cơ cấu nguồn phát điện đến năm 2030, với nguồn phát là nhiệt điện than, quy mô nhiệt điện than sẽ là 30,1 GW so với dự thảo ban đầu là 56 GW. Nhưng thực tế hiện nay tổng công suất điện than đã là 25,8 GW, chỉ còn hơn 4,3 GW cho các công trình đang được xây dựng. Nhìn chung, quy hoạch sẽ giảm tỷ trọng của nguồn phát điện than để đến 2050, không còn sử dụng than để phát điện.