Theo số liệu của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), 9 tháng vừa qua, có 20 đợt phát hành  trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng với giá trị 10.499 tỷ đồng, chiếm 4% tổng GTPH trong 9 tháng và giảm 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Cùng đó là 389 đợt phát hành riêng lẻ với tổng giá trị 233.692 tỷ đồng, giảm 45% so với cùng kỳ.

Nhóm ngân hàng dẫn đầu về giá trị phát hành trái phiếu 9 tháng đầu năm với tổng giá trị đạt gần 134.892 tỷ đồng, tương đương 55% tổng giá trị phát hành.

Nhóm bất động sản đứng thứ hai với 49.710 tỷ đồng, chiếm 20% tổng giá trị phát hành (giảm gần 61% so với cùng kỳ năm trước). Trong đó, CTCP Tập Đoàn Đầu Tư Địa Ốc Nova phát hành nhiều nhất (9.857 tỷ đồng), xếp sau là CTCP Đầu Tư và Phát Triển Eagle Side (3.930 tỷ đồng). Lãi suất phát hành trung bình của nhóm này là gần 10,35%/năm.

Tính từ đầu năm đến nay, các doanh nghiệp đã thực hiện mua lại 142.209 tỷ đồng trái phiếu, tăng 67% so với cùng kỳ năm 2021. 

Thống kê trong quý III, tổng giá trị trái phiếu phát hành của các doanh nghiệp bất động sản là 4.300 tỷ đồng, giảm mạnh so với cùng kỳ năm ngoái.

Cụ thể, chỉ có một doanh nghiệp BĐS phát hành trong tháng 7 là CTCP Đầu tư Kinh doanh Bất động sản Hà An (210 tỷ đồng). Trong tháng 8, có hai đợt phát hành từ doanh nghiệp BĐS là CTCP Fuji Nutri Food (1.000 tỷ đồng) và CTCP Đầu Tư và Kinh Doanh Nhà Khang Điền (800 tỷ đồng). Sang tháng 9 cũng chỉ có duy nhất một doanh nghiệp BĐS phát hành trái phiếu là CTCP No Va Thảo Điền (2.300 tỷ đồng). 

Áp lực trái phiếu đáo hạn vào cuối năm

Chứng khoán VNDirect ước tính có khoảng 58.840 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ sẽ đáo hạn trong quý IV năm nay, giảm 9,1% so với quý trước nhưng tăng 87,7% so với cùng kỳ 2021.

Trong đó, trái phiếu bất động sản, ngân hàng đáo hạn chiếm tỷ trọng lần lượt là 34,1% và 32,9%. Số liệu này chỉ bao gồm các đợt phát hành riêng lẻ từ năm 2019 tới nay và không bao gồm các doanh nghiệp đã mua lại trái phiếu trước hạn. VNDirect ước tính có khoảng 142.200 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp đã được mua lại trong 9 tháng đầu năm nay.

Với tỷ lệ kể trên, riêng quý IV, ước tính sẽ có khoảng 20.071 tỷ đồng trái phiếu riêng lẻ ngành bất động sản đến hạn trả, giảm 40,3% so với quý III nhưng tăng 65,2% so với cùng kỳ 2021. Tương tự, lượng trái phiếu mà các ngân hàng phải thanh toán gốc trong quý cuối năm nay là 19.365 tỷ đồng, giảm 19,4% so với quý trước và tăng 130,1% so với cùng kỳ.

Đánh giá về thị trường chung, các chuyên gia phân tích tại VNDirect cho rằng sự kiện lãnh đạo Tập đoàn Vạn Thịnh Phát bị bắt gần đây do những sai phạm trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp đã thể hiện nỗ lực làm trong sạch thị trường vốn của cơ quan quản lý.

Bên cạnh đó, Nghị định 65/2022 bổ sung sửa đổi Nghị định 153/2020 về chào bán trái phiếu riêng lẻ cũng đã chính thức được ban hành. Điều này là điểm tích cực đối thị trường vốn trong dài hạn vì Nghị định 65 mang định hướng thắt chặt hơn nhưng cũng nới lỏng ở một số quy định so với dự thảo được lấy ý kiến trước đó.

Đáng chú ý, Nghị định 65/2022 cho phép các doanh nghiệp được phát hành trái phiếu với mục đích cơ cấu nợ. Đây là một trong những điểm trọng yếu theo hướng nới lỏng hơn, giúp các doanh nghiệp với mục đích tái cơ cấu nợ (theo đúng quy định) vẫn có thể tiếp cận được với kênh huy động vốn này.

Tuy vậy, VNDirect cho rằng các thành viên thị trường (doanh nghiệp phát hành, tư vấn và nhà đầu tư) cần thời gian để điều chỉnh phù hợp với những quy định mới. Vì vậy, thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ tiếp tục trầm lắng trong một vài quý tới.

Trong khi đó, Fiin Ratings cũng đánh giá việc Nghị định 65 ban hành cho phép các doanh nghiệp được phát hành trái phiếu để đảo nợ cho chính doanh nghiệp đó (Khoản 2 Điều 5) sẽ củng cố thêm nhu cầu tìm kiếm các kênh vốn khác để đảo nợ của các doanh nghiệp, đặc biệt là với các doanh nghiệp bất động sản vốn sở hữu nhiều công ty con/liên kết để phát triển dự án.

Các chuyên gia Fiin Ratings nhận định, các quý sắp tới được dự kiến sẽ là giai đoạn khó khăn để các doanh nghiệp xoay sở dòng tiền trả nợ gốc và lãi trái phiếu do  thị trường trái phiếu đã thu hẹp đáng kể từ đầu năm đến nay, dòng tiền chảy vào các công ty con đang bị kiểm soát bởi Thông tư 16, Thông tư 39, và tiếp theo là Nghị định 65.

Việc đáp ứng nghĩa vụ nợ sắp tới sẽ khó khăn hơn trong bối cảnh lãi suất được kỳ vọng sẽ tiếp tục leo thang, làm gia tăng gánh nặng chi phí lãi vay của nhiều doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực thâm dụng vốn nhưng gặp trở ngại tiếp cận dòng vốn tín dụng như bất động sản.

Ngoài các điều kiện trên, các doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ ra thị trường sẽ chịu thêm nhiều ràng buộc khác về trách nhiệm công bố thông tin,...

Tổ chức xếp hạng tín nhiệm này cho rằng, Nghị định 65 sẽ phần nào giúp giải tỏa cơn khát vốn cho thị trường trong thời gian tới. Mặc dù vậy, thị trường cần có đủ thời gian để làm quen với quy định và khẩn trương thực hiện các hoạt động phát hành nhằm đáp ứng nhu cầu vốn. Do đó, quy mô phát hành trái phiếu doanh nghiệp dự báo sẽ chỉ tăng mạnh trở lại kể từ năm sau, đặc biệt là trong giai đoạn nửa cuối năm 2023.