Tổng quan ngành phân bón Việt Nam

Theo thống kê của VNDirect, thị trường phân bón tại Việt Nam tập trung ở mảng Urea, nhưng phân mảnh ở mảng NPK, Kali, Supe Lân. 

Ở mảng Urea, tổng công suất nhà máy sản xuất cả nước ở mức 2,66 triệu tấn/năm, nhưng thị phần trong tay 4 doanh nghiệp là Đạm Cà Mau (mã: DCM), Đạm Phú Mỹ (mã: DPM), Đạm Ninh Bình và Đạm Hà Bắc. Đáng chú ý, doanh thu và lợi nhuận mảng Urea tập trung chính ở hai doanh nghiệp DPM và DCM nhờ ưu thế vượt trội về biên lợi nhuận, hệ thống phân phối và thương hiệu.

Với mảng NPK, tổng công suất nhà máy sản xuất ở mức trên 3,7 triệu tấn/năm. Thị trường NPK tại Việt Nam phân mảnh với rất nhiều doanh nghiệp tham gia. Bình Điền (mã: BFC) đang là doanh nghiệp có thị phần tiêu thụ NPK lớn nhất vào khoảng 15%.

Mảng DAP đang có tổng công suất sản xuất vào khoảng gần 1 triệu tấn/năm. Thị trường phân mảnh. Các doanh nghiệp thị phần lớn bao gồm: DAP – Vinachem, Apromaco và Hà Anh. 

Mảng Phân lân có công suất ở mức 1,2 triệu tấn. Thị trường phân mảnh với top thị phần lớn là Apromaco, Hà Anh & Văn Điển.

Kết quả 9 tháng đầu năm 2023 của các doanh nghiệp kém khả quan

 Giai đoạn năm 2020 đến tháng 5/2022, giá phân bón tăng mạnh và tạo đỉnh vào tháng 5/2022 do một số yếu tố như xung đột Nga – Ukraine ảnh hưởng làm hạn chế nguồn cung xuất khẩu phân bón; Nhu cầu phân bón toàn cầu gia tăng và giá nguyên liệu đầu vào (khí đốt và than đá) tăng mạnh. Vào tháng 5/2022, giá phân Ure ghi nhận trên 18.000 đ/kg, phân DAP trên 22.000 đ/kg, và phân Kali trên 19.000 đ/kg.

Giai đoạn tháng 6/2022 đến tháng 12/2023: giá phân bón chịu áp lực giảm mạnh vì giá nguyên liệu đầu vào suy giảm và một số nước xuất khẩu phân bón trở lại. 

Giá đầu ra giảm trong khi phi phí tăng cao là nguyên nhân khiến các doanh nghiệp ghi nhận kết quả khá ảm đạm trong 9 tháng đầu năm 2023.

Tổng doanh thu thuần 9 tháng năm 2023 của các doanh nghiệp phân bón niêm yết trên sàn ghi nhận mức giảm 19% doanh thu và giảm đến 94% về lợi nhuận sau thuế. Điều này phản ánh mức độ khó khăn của thị trường chung khi giá phân bón thế giới giảm mạnh, trong khi điều kiện chi phí đầu vào lại duy trì ở mức cao khiến suy giảm lợi nhuận rõ nét ở cả ngành phân bón.

Ngoại trừ Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao (mã: LAS) ghi nhận doanh thu thuần và lãi ròng tăng trưởng 19% và 40% so với cùng kỳ, nhờ sản lượng tiêu thụ Supe lân và NPK khả quan. Tuy nhiên, VNDirect đánh giá đây là doanh nghiệp có quy mô chỉ ở mức trung bình ngành, nên không phản ánh khó khăn chung của cả ngành.

Triển vọng ngành tươi sáng của phân bón thế giới 2024 

Kỳ vọng giá phân bón tạo đáy vào tháng 6/2023, và đang trong chu kỳ phục hồi trong thời gian tới nhờ Nga và Trung Quốc đã kéo dài thời gian hạn chế xuất khẩu phân bón; Các tổ chức lớn như Hiệp hội Phân bón thế giới (IFA) và NUE cùng dự báo tăng trưởng sản lượng phân bón toàn cầu tăng 1,8% cho năm 2024, sau khi kỳ vọng khoảng 4% trong năm 2023.

Phân đạm là mặt hàng phân bón quan trọng nhất thế giới khi chiếm 56% tổng sản lượng tiêu thụ toàn cầu giai đoạn 2015 – 2022. Theo sau, Phân lân và Phân kali lần lượt chiếm tỷ trọng 24% và 19% tổng sản lượng tiêu thụ phân bón cùng giai đoạn.

Theo Hiệp hội Phân bón thế giới (IFA), tổng sản lượng phân bón thế giới năm 2023 kỳ vọng phục hồi tích cực 4% trong năm 2023, trước khi tăng tiếp 1,8% trong 2024. Trong khi, Rabobank dự báo có phần lạc quan hơn với mức tăng chung cho mảng phân bón toàn cầu năm 2023 và 2024 lần lượt đạt 3% và 5%. Đây là cơ sở kỳ vọng cho triển vọng chung ngành phân bón thế giới sẽ cải thiện trong năm 2024.

Theo Bộ Tài chính, Việt Nam có khoảng 1.000 doanh nghiệp sản xuất phân bón, với sản lượng khoảng 11 triệu tấn phân bón ở cả 2 dòng sản phẩm chính là phân bón vô cơ lẫn hữu cơ. 

Việt Nam đang là quốc gia chuyển hóa nhanh từ sử dụng phân bón vô cơ nguồn gốc hóa học, sang hữu cơ theo nhịp phát triển chung của toàn thế giới. Theo Cục bảo vệ thực vật, tỷ trọng sản lượng phân bón hữu cơ & vi sinh đã tăng từ mức 6,3% (năm 2017) lên 23% (trong tháng 6/2022), với định hướng mục tiêu tỷ lệ sẽ tăng 25% vào năm 2025. Đây là định hướng phát triển chung trong dài hạn của ngành phân bón. Các doanh nghiệp nào tận dụng được việc chuyển đổi này sẽ được hưởng lợi trong dài hạn.

Xét rủi ro tỷ giá, nhóm doanh nghiệp phân bón ít chịu áp lực vì dư nợ vay USD thấp. Thay vào đó, yếu tố giá urê trong nước và xuất khẩu có ảnh hưởng lớn đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Giá urê nội địa được nhận định sẽ có biến động tương quan với giá thế giới. Giá urê trên thị trường thế giới có diễn biến tăng kể từ ngày 7/9/2023, khi Nga và Trung Quốc hạn chế xuất khẩu urê.

Trong bối cảnh đó, tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành tại Việt Nam được dự báo sẽ cải thiện trong quý IV/2023 và năm 2024, nhất là khi nhà máy sản xuất urê hết khấu hao.