Mặc dù Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã quyết liệt thúc đẩy việc đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân từ đầu năm đến nay nhưng số dự án được khởi công xây dựng mới 10 tháng qua vẫn đếm trên đầu ngón tay.

Bộ Xây dựng cho biết, trong 10 tháng đầu năm 2023, cả nước có 10 dự án nhà ở xã hội được khởi công xây dựng mới.

Cụ thể, có 7 dự án nhà ở xã hội đã được khởi công xây dựng gồm: 4 dự án nhà ở xã hội được khởi công tại Hải Phòng (6.707 căn hộ), 1 dự án khởi công tại Hà Nội (720 căn hộ), 1 dự án tại Lâm Đồng (303 căn hộ), 1 dự án tại Thừa Thiên Huế (1.085 căn hộ).

Bên cạnh đó có 3 dự án nhà ở công nhân được khởi công xây dựng trong 10 tháng vừa qua, gồm: 1 dự án tại Hải Phòng (2.538 căn hộ), 1 dự án tại Bình Định (1.500 căn hộ), 1 dự án tại Bắc Giang (7.000 căn hộ).

Về nguồn cung nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng cho biết, đã có 465 dự án nhà ở xã hội dành cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp được triển khai đầu tư, quy mô xây dựng khoảng 412.845 căn hộ.

Nhưng trong số này mới có 46 dự án được hoàn thành, 110 dự án đã khởi công xây dựng nhưng chưa hoàn thành, và có tới 309 dự án đang dừng ở khâu chấp thuận chủ trương đầu tư.

Về giải ngân các gói hỗ trợ vay vốn cho phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, Bộ Xây dựng cho biết hiện có 3 gói hỗ trợ ưu đãi đang được các ngân hàng triển khai.

Đó là gói hỗ trợ cho khách hàng cá nhân vay để mua, thuê nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, quy mô 15.000 tỷ đồng nằm trong chương trình phục hồi kinh tế - xã hội, đến nay đã giải ngân được khoảng 8.500 tỷ đồng thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội.

Và có khoảng 24 dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ trên cả nước được phê duyệt vay khoảng 7.500 tỷ đồng vốn ưu đãi theo nghị định 31 năm 2022 của Chính phủ.

Đối với việc giải ngân gói tín dụng 120.000 tỷ đồng từ 4 ngân hàng thương mại nhà nước, tính đến hết tháng 10 đã có 20 tỉnh, thành phố phê duyệt danh mục 52 dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đủ điều kiện vay vốn ưu đãi, nhu cầu vay khoảng 25.800 tỷ đồng.

Tuy nhiên, con số giải ngân từ gói tín dụng ưu đãi 120.000 tỷ đồng đến nay giải ngân được 83,1/1.095 tỷ đồng. Cụ thể: Công ty Minh Phương tại Phú Thọ (23,7/95 tỷ đồng); Công ty Kinh Bắc tại Bắc Ninh (46/50 tỷ đồng); Liên doanh Công ty CP nhà số 6 Hà Nội và Công ty CP tư vấn Toàn Cầu (13,4/950 tỷ đồng).

Xuất hiện tình trạng ế nhà ở xã hội

Nguồn cung nhà ở xã hội được cho là khan hiếm tại một số thành phố lớn, nhưng ở TP HCM, một số dự án được xây dựng xong lại không bán được.

Mới đây, Sở Xây dựng TP HCM đã có báo cáo về thực trạng nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố. Từ năm 2021 đến nay, TP HCM chỉ mới hoàn thành đưa vào sử dụng 1 dự án, quy mô 260 căn; 6 dự án nhà ở xã hội đang thi công với quy mô 4.077 căn; 1 dự án nhà lưu trú công nhân với quy mô 1.040 căn. Như vậy, từ nay đến cuối năm 2025, Thành phố phải phát triển thêm 2,06 triệu m2 sàn nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân (29.623 căn hộ) theo mục tiêu đã đề ra.

Đây là một thách thức không nhỏ với Thành phố, nhất là trong bối cảnh các chủ đầu tư dù muốn tham gia xây dựng nhà ở xã hội, nhưng ngại thủ tục trong việc phát triển loại hình này.

Phát biểu tại Hội thảo tháo gỡ vướng mắc cho nhà ở xã hội mới đây, ông Võ Minh Hoàng, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Nhà ở xã hội TP HCM cho biết, chính sách phát triển nhà ở xã hội đúng đắn, nhưng cần sự đồng hành của Nhà nước với doanh nghiệp. Trước đây, doanh nghiệp làm nhà ở thương mại, trong quá trình phát triển thị trường nhận thấy nhu cầu có nhà của người dân rất lớn, song nguồn cung không đáp ứng đủ các phân khúc khách hàng. Rất nhiều công nhân, công chức, cán bộ chiến sỹ có nhu cầu nhà ở mà chưa đáp ứng được.

“Nhà nước dành ưu đãi để phát triển nhà ở xã hội, nhưng nhiều doanh nghiệp chưa tiếp cận được. Khi chưa tham gia làm nhà ở xã hội đã thấy khó, khi tham gia lại càng thấy khó hơn. Ngoài vốn, còn gặp khó khăn về quỹ đất. Doanh nghiệp có đủ tiềm lực tài chính và sẵn sàng tham gia, nhưng rất khó tiếp cận quỹ đất phát triển nhà ở xã hội”, ông Hoàng nói.

Cũng tại Hội thảo, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) cho rằng, sở dĩ các chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở xã hội luôn không đạt kế hoạch, không về đích, là do còn nhiều quy định “tự làm khó mình”.

Chẳng hạn, với nhà ở cho thuê, quy định pháp luật hiện hành chỉ cho phép hộ gia đình, cá nhân đầu tư xây dựng các khu nhà trọ cho công nhân, lao động thuê ở, chưa cho phép doanh nghiệp bất động sản thực hiện các dự án khu nhà trọ cho công nhân, lao động thuê ở.

“Nếu cho phép doanh nghiệp được tham gia thì đảm bảo chất lượng xây dựng khu nhà ở và các tiện ích, dịch vụ phục vụ công nhân, người lao động tốt hơn, tạo áp lực cạnh tranh lành mạnh, buộc các hộ gia đình, cá nhân đang sở hữu các khu nhà trọ phải đảm bảo chất lượng công trình và tăng các tiện ích, dịch vụ phục vụ người thuê tốt hơn”, Chủ tịch HoREA cho hay.

Trong khi các mục tiêu  phát triển nhà ở xã hội tại TP HCM khó về đích, thì ở một diễn biến khác, nhiều dự án nhà ở xã hội dù xây dựng xong, nhưng lại rơi vào tình trạng ế ẩm vì đối tượng mua không đạt yêu cầu.

Chẳng hạn, dự án nhà ở xã hội cho công nhân thuê Thủ Thiêm Green House, do Công ty cổ phần ThuThiem Group làm chủ đầu tư, gồm 4 block với 1.040 căn hộ, dự kiến hoàn thành và bàn giao một phần vào cuối năm 2023, song đến nay mới có 100 người đăng ký thuê nhà.

Lãnh đạo ThuThiem Group cho biết, có nhiều người dân liên hệ tìm hiểu dự án, nhưng có rất ít hồ sơ đạt yêu cầu. Ngoài việc phải đáp ứng 3 điều kiện về nhà ở, cư trú và thu nhập theo quy định, người thuê còn cần chứng minh đang làm việc tại các doanh nghiệp có trụ sở tại khu công nghiệp, khu chế xuất trên địa bàn TP Thủ Đức, TP HCM.

“Những năm qua, nhóm đối tượng này có thu nhập không cao, công việc cũng không ổn định, nên rất khó xác định nhu cầu thuê lâu dài tại dự án, trong khi quyền thụ hưởng chính sách nhà ở xã hội chỉ được một lần. Tính đến hiện tại, chỉ có vài chục trường hợp trong 3 đợt trình hồ sơ tại Sở Xây dựng được duyệt”, ông Cường thông tin.